امسال تامین انرژی بسیار کمتر از میزان نیاز معدنی‌هاست، مساله‌ای که عارضه‌های زیادی را در پی داشته است. تا جایی که امروز بسیاری از معادن به دلیل کمبود انرژی با کاهش تولید روبه‌رو شده‌اند. اسفبار بودن ماجرا این است که امن‌ترین راه برای فعالان بخش خصوصی جهت ادامه حیات این است که معادن خود را حتی شده برای چند روز تعطیل کنند تا شاید زیان‌ها کمتر شود! مساله‌ای که با شعار سال یعنی سرمایه‌گذاری برای تولید منافات دارد. با این اوصاف امروز شرایط به‌گونه‌ای شده است که نه سودی در داخل حاصل می‌شود و نه صادرات می‌تواند رونق پیدا کند!

جالب اینکه صنایع معدنی که روزگاری به عنوان جایگزین درآمدهای نفتی در نظر گرفته می‌شدند، حالا با چالش‌های جدی در تامین زیرساخت‌های اساسی مواجه شده‌‌اند. کمبود برق در تابستان و محدودیت گاز در زمستان باعث شده که امروزه چرخ تولید از حرکت باز بماند. با نگاهی به آمارها متوجه چالش بزرگ این عرصه می‌شویم. تنها به دلیل قطعی برق، صنایع فولادی بیش از ۳‌میلیون تن از ظرفیت تولید خود را از دست داده‌اند! با این رقم معادل ۵/‏‏۱‌میلیارد دلار درآمد از دست رفته است. در بخش گاز وضعیت از این هم بحرانی‌‌تر است. زمستان سال گذشته، صنایع سیمان و فولاد مجبور شدند تا ۴۰‌درصد ظرفیت خود را تعطیل کنند!

این در حالی است که در شرایط تحریم تولید کشور به برق پایدار وابسته است و انتظار می‌رود سیاستگذاران با درک اهمیت نقش صنایع، از آنها پشتیبانی به عملی آورند. همان‌طور که از تولیدکننده انتظار می‌رود خود را با شرایط فعلی وفق دهد، از نهادهای مسوول نیز انتظار می‌رود با اطلاع‌رسانی شفاف و برنامه‌ریزی دقیق، از تحمیل خسارت‌های سنگین به این بخش جلوگیری کنند.

تعطیلی معادن، امن‌ترین راه
بهرام شکوری، رییس کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق ایران در خصوص مشکل انرژی به «جهان‌صنعت» گفت: به اندازه مسائل دیگر شاید این مساله حاد نباشد اما کمتر از آن هم نیست. امروز معادن با مشکل کمبود برق در عرصه ماشین‌های الکتریکی و موتور ژنراتورها روبه‌رو هستند. از طرف دیگر مشکل گازوئیل و گاز هم در معادن دیده می‌شود. در نتیجه خیلی از معادنی که به انرژی نیاز دارند عملا با کاهش تولید روبه‌رو شده‌اند.

رییس کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق ایران اظهار کرد: براساس برآوردهای صورت گرفته، تامین انرژی بسیار کمتر از میزان نیاز است، مساله‌ای که مشکلات زیادی را ایجاد کرده است. در این بین شرایط به گونه‌ای است که در ۱۰روز آخر ماه عملا دیگر معادن، سوختی ندارند که بتوانند با کمک آن تولید را انجام دهند.

شکوری با اشاره به اینکه امروز معدنی‌ها ناچار می‌شوند که از سوخت آزاد بهره ببرند، ادامه داد: سوخت آزاد هم البته ماجرای خاص خود را دارد و مشمول تسهیلات است و خیلی از کسانی که از گازوئیل استفاده کرده‌اند، پرونده‌های تعزیراتی برایشان وضع شده و با مشکلاتی مواجه شده‌اند. در نهایت اینکه امن‌ترین راه این است که معادن را ۱۵روز تعطیل کنند. موضوعی که با شعارهای سال منافات داشته و با حمایت‌هایی از تولید تناقض دارد.

رییس کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق ایران با بیان اینکه باید شرایط را برای سرمایه‌گذاری فراهم کرد، خاطرنشان کرد: در سال سرمایه‌گذاری برای تولید می‌بینیم که شرایط مساعد نیست. به این صورت که بانک‌ها نمی‌توانند تسهیلات ارائه دهند و عملا از منابع خودشان بهره برده و در نتیجه بنگاه‌داری می‌کنند. مردم نیز به لحاظ اینکه سود تولید بسیار کم است و همیشه بخش عمده بورس قرمز است، علاقه‌ای به حضور در بورس ندارند. در نتیجه فعالان اقتصادی در حوزه معدن و صنایع معدنی ناچار هستند که از محل فروش محصول و سودی که حاصل می‌شود، سرمایه‌گذاری مجددی برای توسعه فعالیت‌های خود انجام دهند.

شکوری تاکید کرد: متاسفانه با قیمت‌گذاری دستوری، وضع عوارض، نرخ ارز ، پیمان‌سپاری ارزی و… عملا صادرات غیراقتصادی شده است. امروزه شرایط به گونه‌ای شده که نه سودی در داخل حاصل می‌شود و نه صادرات توسعه پیدا می‌کند در نتیجه عملا معدنکاران زیان می‌کنند.

قطع برق، صنایع را در جنگ اقتصادی خلع‌سلاح می‌کند
در این خصوص رییس کمیسیون انرژی اتاق ارومیه با هشدار نسبت به تکرار قطع برق بی‌برنامه، تاکید کرد: تولید کشور در شرایط تحریم به برق پایدار وابسته است و انتظار می‌رود سیاستگذاران با درک اهمیت نقش صنایع، از آنها پشتیبانی عملی کنند.

مرتاض با ابراز نگرانی از پیامدهای ناشی از بی‌ثباتی در تامین برق، اظهار کرد: در شرایطی که کشور درگیر جنگ اقتصادی است، واحدهای صنعتی در خط‌مقدم این جبهه قرار دارند و اما بدون برق، ما سربازانی بی‌سلاح هستیم.

رییس کمیسیون انرژی اتاق ارومیه با اشاره به خسارات متعدد ناشی از قطع برق در واحدهای صنعتی گفت: در برخی صنایع، خاموشی تنها تاخیر در روند تولید است اما در بسیاری از واحدها این خاموشی‌ها می‌تواند خسارات جدی به ماشین‌آلات، مواد اولیه، سفارشات و حتی اعتبار برند وارد کند و برخی از این آسیب‌ها غیرقابل‌جبران هستند.

وی افزود: در سال‌های گذشته، صنایع بارها هزینه تامین زیرساخت‌های برقی از قبیل کابل، ترانس و تیربرق را خودشان تامین کرده‌اند تا خللی در تولید ایجاد نشود؛ امروز که تامین پایدار برق مطالبه به‌حق آنهاست، انتظار دارند از سوی دستگاه‌های اجرایی و شرکت‌های خدمات‌رسان، پاسخ روشن و حمایتی دریافت کنند.

رییس کمیسیون انرژی با اشاره به لزوم تعامل دوجانبه میان صنایع و دستگاه‌های مسوول، تاکید کرد: همان‌طور که از تولیدکننده انتظار می‌رود خود را با شرایط تنظیم کند، از نهادهای مسوول نیز انتظار می‌رود با اطلاع‌رسانی شفاف و برنامه‌ریزی دقیق، از تحمیل خسارات سنگین به این بخش جلوگیری کنند.

درس‌هایی برای خروج ایران از ناترازی
این روزها واژه ناترازی به کلیدواژه‌ای آشنا در ادبیات اقتصادی ایران تبدیل شده است. از ناترازی بانک‌ها گرفته تا ناترازی در تولید و مصرف برق، همه جا صحبت از عدم توازن است اما شاید کمتر به این موضوع پرداخته شده که صنایع معدنی کشور، به عنوان یکی از مهم‌ترین حوزه‌های اقتصاد ایران، با چه ناترازی‌های عمیقی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. صنایع معدنی که روزگاری به عنوان جایگزین درآمدهای نفتی مطرح می‌شدند، حالا با چالش‌های جدی در تامین زیرساخت‌های اساسی مواجه شده‌اند. از یک‌سو کمبود برق در تابستان و محدودیت گاز در زمستان، چرخ تولید را از حرکت باز می‌دارد و از سوی دیگر، بحران آب و نیروی انسانی متخصص، آینده این صنعت را در ‌هاله‌ای از ابهام فرو برده است.

اما راهکار چیست؟ به نظر می‌رسد صنایع معدنی ایران نیازمند یک تحول اساسی در نگرش و عملکرد هستند. نخست، باید بپذیریم که دوران انرژی ارزان به پایان رسیده است. شرکت‌های معدنی باید به سمت بهینه‌سازی مصرف انرژی و استفاده از منابع تجدیدپذیر حرکت کنند. تجربه نشان داده که سرمایه‌گذاری در این حوزه، گرچه در ابتدا هزینه‌بر است اما در بلندمدت به صرفه خواهد بود.

در تابستان ۱۴۰۳، صنایع معدنی با چالشی جدی مواجه شدند؛ یعنی قطعی برق تا ۳‌روز در هفته یا بیشتر از آن. این وضعیت که ناشی از کمبود تولید برق در مقابل افزایش مصرف بود، پیامدهای گسترده‌‌‌ای برای عملکرد این صنایع داشت. تحلیل‌‌‌ها نشان می‌دهد که این قطعی‌‌‌ها به کاهش ۳۰ تا ۴۰درصدی تولید در بخش‌‌‌های مختلف صنایع معدنی منجر شده و در مواردی این عدد بیشتر بوده است. فعالان صنعتی تاکید دارند، میزان تولید سیمان در کشور به دلیل قطعی‌‌‌های مکرر برق، ۷۰‌درصد افت داشته است. در صنعت فولاد که یکی از زیرمجموعه‌‌‌های انرژی‌‌‌بر این بخش است، کاهش تولید چشمگیر بود. این کاهش تولید، علاوه بر تاثیرگذاری مستقیم بر درآمد شرکت‌ها، زنجیره تامین داخلی را نیز مختل کرد. از سوی دیگر، کاهش عرضه محصولات معدنی و فلزی به بازارهای داخلی و خارجی، به افزایش قیمت‌ها منجر شد.
به‌عنوان مثال، قیمت شمش فولاد در بازارهای داخلی تا ۲۵‌درصد افزایش یافت. این افزایش قیمت، رقابت‌‌‌پذیری محصولات ایرانی را در بازارهای جهانی کاهش داد اما شاید مهم‌ترین پیامد این وضعیت، تاثیر آن بر روابط تجاری با مشتریان خارجی بود. گزارش‌‌‌ها حاکی از آن است که برخی از صادرکنندگان بزرگ معدنی ایران، به دلیل ناتوانی در تحویل به‌موقع سفارش‌ها، با لغو قراردادهای بلندمدت مواجه شدند.

این مساله، علاوه بر زیان مالی کوتاه‌‌‌مدت، می‌‌‌تواند در درازمدت به از دست رفتن سهم بازار ایران در صادرات محصولات معدنی منجر شود. در بخش آب، اجرای طرح‌های بازچرخانی و استفاده از فناوری‌های نوین تصفیه، می‌تواند تا حد زیادی از فشار بر منابع آبی بکاهد. همچنین لازم است معیارهای زیست‌محیطی در صدور مجوزهای معدنی با جدیت بیشتری اعمال شود.
منبع: روزنامه جهان صنعت