حوزه زغال‌سنگ در ایران با در اختیار داشتن ۱ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تن ذخیره قطعی می‌تواند علاوه بر تامین نیاز داخلی، در بخش صادرات نیز حضور پررنگی داشته و سهم خود در ارزآوری غیر نفتی را افزایش دهد، اما این در حالی است که امروز مصرف‌کنندگان اصلی این ماده در کشور بخشی از نیاز خود را از طریق واردات تامین می‌کنند که منجر به ارزبری آن هم در شرایط فعلی بازار ارز و نوسانات قیمتی می‌شود. اما شاید ورود جریان نقدینگی و سرمایه‌گذاری همه جانبه بتواند توسعه را در حوزه‌های مختلف مربوط به معادن زغال‌سنگ کشور محقق کند که علاوه بر افزایش تولید، منجر به کاهش حوادث و به دنبال آن افزایش اشتغال در این حوزه می‌شود.

این در حالی است که اصلی‌ترین مصرف‌کننده زغال‌سنگ ایران، ذوب‌‌آهن اصفهان و پس از آن فولاد زرند ایرانیان است که با تکنولوژی کوره بلند به تولید فولاد پرداخته و زغال‌سنگ جز مواد اولیه آنها محسوب می‌شود.

توسعه برای زغال‌سنگ ضروری است

آن‌طور که آمارها نشان می‌دهد، ذخیره قطعی زغال‌سنگ کشور ۱ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تن است، درواقع مشکلی از نظر ذخیره وجود ندارد و اگر استخراج با شیوه فعلی انجام شود می‌توان گفت تا هزار سال ذخیره در اختیار است.

با این حال بارها مصرف‌کنندگانی همچون ذوب‌آهن اصفهان اعلام کرده‌اند که بخشی از نیاز خود را از طریق واردات تامین کرده و این موضوع در گزارش‌های کدال این مجموعه نیز قابل رویت است.  اما فعالان حوزه زغال‌سنگ نیز معتقد هستند، عدم سرمایه‌گذاری کافی که بخشی به قیمت‌گذاری دستور در این حوزه بازمی‌گردد از دلایل مهمی است که عدم توسعه در حوزه زغال‌سنگ را به همراه داشته است. در حالی که قیمت‌های جهانی نیز با اقبال مواجه شده و می‌توان از فرصت موجود بهره‌برداری خوبی داشت.  آمارها نشان می‌دهد در سال گذشته ۵۸۳ میلیون دلار هزینه صرف واردات زغال‌سنگ شده است. درحال‌حاضر میزان تولید زغال‌سنگ در کشور یک میلیون و ۷۰۰ هزار تن است در حالی که نیاز داخلی ۳ میلیون و ۷۰۰هزار تن است. از سویی دیگر در ۷ ماه نخست امسال نیز ۵۰۴ میلیون دلار از این ماده معدنی وارد کشور شده است.

این میزان واردات با توجه به نوسانات نرخ ارز می‌تواند علاوه بر افزایش هزینه مصرف کنندگان، منجر به خروج ارز از کشور شود. درحالی که با تعامل بر سر نرخ و همچنین سرمایه‌گذاری برخی مصرف‌کنندگان بزرگ در این زمینه می‌توان شاهد بهبود شرایط و کاهش وابستگی به واردات بود. البته ذوب‌آهن اصفهان نیز بارها نسبت به ورود به حوزه معدن و سرمایه‌گذاری در این بخش اعلام آمادگی کرده است.

افزایش تولید در زیرمجموعه‌های ایمیدرو

اما در آن سوی ماجرا برخی شرکت‌ها به ویژه در حوزه بخش خصوصی با رصد بازارهای جهانی، سرمایه‌گذاری در حوزه زغال‌سنگ را در دستور کار خود قرار دادند که ورود شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات (ومعادن) یکی از این موارد است. درواقع این مجموعه با ورود به زغال‌سنگ گلندرود، به دنبال توسعه معدن و افزایش برداشت آن است تا بتواند علاوه بر تامین نیاز داخل، در بحث صادرات نیز نقش‌آفرینی کند.

در کنار موارد یاد شده، زیر مجموعه‌های زغال‌سنگی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) نیز با افزایش تولیدات خود رشد ۷۲ درصدی تولید کنسانتره زغال‌سنگ را ثبت کردند. آمارها در این بخش نشان می‌دهد دو شرکت زیر مجموعه ایمیدرو از ابتدای فروردین تا پایان آبان، ۵۲۶ هزار و ۲۲۱ تن کنسانتره زغال‌سنگ تولید کردند. اما این آمار در مدت مشابه سال گذشته، ۳۰۵ هزار و ۲۷۴ تن بود.

از این میزان، شرکت‌های «زغال‌سنگ طبس»، ۴۵۵ هزار و ۵۴۰ تن و «زغال‌سنگ البرز مرکزی»، ۷۰ هزار و ۶۸۱ تن تولید کردند.

همچنین، شرکت‌های زیرمجموعه ایمیدرو طی ۸ ماهه ۱۴۰۱، حدود یک میلیون و ۴۹۶ هزار و ۹۳۳ تن کانسنگ زغال‌سنگ استخراج کردند که در مقایسه با رقم مدت مشابه سال گذشته (۸۲۳ هزار و ۳۶۶ تن)، حاکی از افزایش ۸۲ درصدی استخراج است. از این میزان، «شرکت زغال‌سنگ طبس» یک میلیون و ۲۷۷ هزار و ۴۲۳ تن، «مجتمع زغال‌سنگ طبس» ۱۲۲ هزار و ۸۶۱ تن و «شرکت زغال‌سنگ البرز مرکزی» ۹۶ هزار و ۶۴۹ تن استخراج کردند.

میزان ارسال کنسانتره به شرکت‌های داخلی طی ۸ ماهه امسال نیز ۵۱۱ هزار و ۲۰۵ تن بود که نسبت به آمار ارسال مدت مشابه سال گذشته (۳۱۹ هزار و ۳۹۹ تن)، ۶۰ درصد افزایش یافت.

توسعه همه‌جانبه با رشد تولید

بدون شک رشد تولید در حوزه زغال‌سنگ، رشد فروش و درآمد را به همراه دارد. این موضوع می‌تواند توسعه همه جانبه در این حوزه را محقق کند. متاسفانه معادن زغال‌سنگ به علت زیر زمینی بودن، از معادن پر خطر در بخش معدن محسوب می‌شوند و بارها اخباری از حوادث رخ داده در این حوزه منتشر شده است.

شاید یکی از تلخ‌ترین حوادث رخ داده در این حوزه، مربوط به حادثه معدن «زمستان یورت» باشد که منجر به فوت ۴۳ نفر در این معدن شد. حادثه‌ای که به علت جرقه‌ای رخ داد و نشان‌دهنده اهمیت بسیار ایمنی در این حوزه بود. متاسفانه موارد دیگری وجود دارند که که منجر به فوت یا آسیب به کارگران معادن زغال‌سنگ شده و نشان می‌دهد که کارگران این معادن با خطرات جدی‌ای مواجه هستند که بخشی از آنها را می‌توان با نوسازی تجهیزات و استفاده از تکنولوژی‌های جدید کاهش داد.  درواقع معادن زغال‌سنگ علاوه بر آنکه نیازمند سرمایه‌گذاری در بخش اکتشافات و استخراج هستند، نیازمند سرمایه‌گذاری در بخش تجهیزات نیز بوده تا بتوان میزان خطرات در این بخش را کاهش داد. اما نکته مهم دیگر بحث آموزش و سرمایه‌گذاری در این حوزه است که علاوه بر کاهش حوادث می‌تواند بر افزایش بهره‌وری نیز موثر باشد. موارد یاد شده نشان می‌دهد، حوزه زغال‌سنگ با وجود در اختیار داشتن ذخایر بسیار، نیازمند سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف است و باید توسعه همه‌جانبه در این بخش صورت بگیرد. بخشی از این موضوع نیازمند حمایت‌های جدی دولت و بخشی دیگر نیازمند حضور فعال بخش خصوصی است. امروز بخش خصوصی با ورود به این حوزه توانمندی خود را جهت بهره‌برداری از ذخایر زغالی کشور و تامین نیاز داخلی نشان داده است، پس لازم است که دو لت نیز تمهیداتی را در بخش رفع موانع تولید از جمله موضوع قیمت‌گذاری در دستور کار قرار داده تا این بخش شاهد جذب سرمایه بیشتری باشد.

منبع: روزگار معدن