تاجایی‌که تاکید می‌شود، با حفاری‌های چندصد هزار متری در سال نمی‌‌توان در بازار جهانی مواد معدنی با شرایطی که سالانه میلیون‌ها متر حفاری می‌شود، رقابت کرد. حال آنکه اگر فرصت‌های موجود برای گرفتن سهم از بازار جهانی را از دست دهیم، به‌ راحتی رقبا جایمان را گرفته و ما را کنار می‌زنند. به این ترتیب تاکید بر این است که ما باید از تکنولوژی روز بهره برده و موانع را برداشته تا به اکتشافات بیشتر برسیم.
یکی از مواردی که در این عرصه مورد انتقاد بوده، نگاه دولت به توسعه اکتشاف است. این در حالی است که اعتبارات یکی از مجموعه‌های مهم معدنی یعنی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کاهشی خواهد شد. در لایحه بودجه سال آینده اعتبارات هزینه‌ای سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی رشد ۱۰ درصدی و اعتبارات طرح‌های عمرانی کاهش محسوسی داشته است. اعداد و ارقامی که رشد کافی برای فعالیت‌های این سازمان نداشته و با توجه به وظایف این مجموعه معدنی نشان می‌دهد قرار نیست گره طرح‌های اکتشافی کشور آن‌طور که برنامه‌ریزی شده بود، باز شود.
با اینکه انتظارات جامعه معدنی در حوزه اکتشاف بالاست و نیازمند تمرکز هر چه بیشتر به ذخایر جدید معدنی و تولید اطلاعات پایه زمین‌شناسی و اکتشافی است؛ اما به گفته کارشناسان این بودجه تامین‌کننده نیاز معدنی‌ها در حوزه اکتشاف نیست. این در حالی است که طرح تحول زمین‌‌شناسی و اکتشافی نیازمند منابع مالی متناسب با ظرفیت‌هاست.
تاکید بر این است که با اینکه ایران شرایط توسعه در بخش معدن و بازیگری در عرصه جهانی را دارد؛ اما موانع آنقدر پیچیده و چشمگیر است که فعالان این عرصه را به عقب رانده است. چالش‌هایی از جمله قوانین، مداخله دولتی، نبود یک راهبرد مشخص معدنی، مشکلات مالی، سوءمدیریت و مشکلات معدنداران، معضلات محیط‌زیستی و منابع طبیعی، مشکلات بین‌المللی معدنکاران را به خود مشغول کرده است. اینها همه باعث شده با اینکه سهم معادن به خصوص معادن کوچک در اشتغال حدود ۸۵ درصد و در تولید حدود ۶۵ درصد است؛ اما نتوانند آن‌طور که باید نقش‌آفرینی کنند. این در حالی است که بهره‌برداری از ذخایر معدنی به اشتغالزایی هرچه بیشتر در مناطق کمتر توسعه‌یافته کمک کرده و می‌تواند توسعه فرهنگی و اجتماعی را به همراه آورد.
در این خصوص مدیرعامل گروه سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات گفته است: هزاران معدن بلاتکلیف کشور با مشکلات متعددی از جمله هزینه‌های زیاد حمل‌و‌نقل، خام‌فروشی، همکاری کم بانک‌ها، ماشین‌آلات فرسوده، قفل شدن اکتشاف در پهنه‌های معدنی، عدم همکاری سایر دستگاه‌ها از جمله منابع طبیعی و محیط‌زیست روبه‌رو هستند. اردشیر سعد‌محمدی با اشاره به چالش‌های بخش معدن در سالی که گذشت گفت: واقعیت این است که ایران با وجود ذخایر بزرگ معدنی، هنوز در ابتدای مسیر اکتشاف و استخراج و فرآوری مواد معدنی و صنایع معدنی و کارخانه‌های مرتبط با آن است.
وی گفت: در مقایسه با ذخایر و تنوع مواد معدنی، هنوز اکتشاف‌های عمیق و شناسایی ذخایر و کیفیت مواد معدنی در ابتدای راه است.
روش‌های سنتی استخراج
مدیرعامل گروه سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات تصریح کرد: روش‌های استخراج و اکتشاف همچنان سنتی و در سطح زمین هستند و بسیاری از معادن به دلیل سرمایه‌گذاری اندک و کم‌عمق و با هدف رسیدن به سود آنی، مسیر علمی و حرفه‌ای را پیش نگرفته و اگر در عمق کم به نتیجه نرسیده باشند، آن را رها کرده و با اتلاف منابع و سرمایه مواجه شده‌اند.
این فعال معدنی با بیان اینکه در حالی که سرمایه‌گذاری و کار اکتشاف و استخراج باید با روش‌های حرفه‌ای و کار در عمق معادن انجام شود، تصریح کرد: در صورت انجام این کار شاهد نتایج بهتر در بلندمدت خواهیم شد.
مصائب معدنکاری
همچنین در این رابطه رییس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق ایران مطرح کرد: با وجود اظهارنظرهای مثبت و مصوبات مجلس و پیش‌بینی در بودجه ۱۴۰۱ برای واردات ماشین‌آلات معدنی، متاسفانه هنوز ماشین‌آلات به میزان لازم برای معادن تامین نشده است.
ابراهیم جمیلی با تاکید بر اینکه بخش معدن کشور برای نوسازی به تامین ماشین‌آلات جدید نیاز دارد، اظهار کرد: معدنکاران همچنان با انبوهی از مشکلات برای واردات ماشین‌آلات روبه‌رو هستند.
وی با انتقاد از اینکه معدنکاران هنوز سرعت لازم برای تامین ماشین‌آلات معدنی را شاهد نیستند، گفت: مشکل اصلی وجود بوروکراسی‌های پیچیده و طولانی برای واردات ماشین‌آلات معدنی است.
رییس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق ایران با اشاره به اینکه دولت باید بر تامین و فعال‌سازی معادن کوچک و متوسط بیشتر متمرکز شود، افزود: اگر این اتفاق نیفتد، با وجود مشکل تامین ماشین‌آلات در معادن کوچک و متوسط، قیمت باطله‌برداری و استخراج ماده معدنی بالاتر خواهد رفت و در نتیجه ما مزیت‌های اقتصادی خودمان را به دلیل کهنه بودن ماشین‌آلاتی که عمر بالایی دارند، از دست می‌دهیم.
وی یکی دیگر از مشکلات معادن را افزایش نرخ ارز در یک ماه گذشته، عنوان و تصریح کرد: با این شرایط، یکسری از معادن دیگر قادر به تولید نخواهند بود.
کارشناسان باور دارند که اگر واردات ماشین‌آلات آزادسازی شود تا هر کسی که توان دارد، این ماشین‌آلات را به صورت کارکرده با حداقل ۵ سال کارکرد یا نو با شرایط مناسب وارد کند، بسیاری از مشکلات معادن حل خواهد شد.
همچنین رییس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق ایران از کمبود نقدینگی به عنوان دیگر مشکل این حوزه یاد کرد و گفت: متاسفانه شرکت‌ها به شدت با عدم نقدینگی و نداشتن سرمایه در گردش مواجه هستند که این موضوع چالش‌های زیادی به همراه دارد. ابراهیم جمیلی اظهار کرد: عدم همکاری ادارات یا کم‌کاری آنها موجب از دست رفتن بسیاری از فرصت‌ها یا به تعویق افتادن آنها شده است.
وی بیان کرد: یکی دیگر از معضلاتی که بخش معدن را با چالش‌های جدی روبه‌رو کرده، عوارض من‌درآوردی از سوی بسیاری از دستگاه‌هاست به طوری که عوارض پلکانی برای چند ماه، تاثیرات خیلی بدی بر صادرات ایران گذاشت و ضررهایی به این بخش وارد کرد.
رییس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق ایران با اشاره به عدم همکاری سازمان‌های مالیاتی برای برگشت و استرداد مالیات بر ارزش‌افزوده، تاکید کرد: برای توسعه صنعت کشور باید نگاه ویژه‌ای به بخش معدن داشته باشیم.
ضعف مدیریت و نبود استراتژی مدون
توسعه و بهبود بهره‌وری معادن نیازمند سیستم مدیریتی تخصصی است. در حالی که خلاءهای موجود در این حوزه، صنایع و معادن را با مشکلات متعددی مواجه کرده است. در این خصوص یکی از مشکلات اصلی و ضعف واقعی در بخش معدن نبود استراتژی مدون و اصولی شناخته‌شده است. موضوع این است که باید استراتژی فعلی که بر اساس اسناد و سیاست‌های بالادستی مثل چشم‌انداز ۱۴۰۴ در پیش گرفته شده است را در بخش‌های مختلف پیاده‌سازی کرد که متاسفانه امروز شاهد ضعف‌های جدی هستیم. در این ارتباط فقدان سیاستگذاری هماهنگ و یکپارچه در حوزه اکتشاف منابع معدنی و ایجاد پایگاه جامع اطلاعات زمین‌شناسی و اکتشافی کشور، عدم اختصاص صد درصدی درآمدهای حاصل از حقوق دولتی معادن به بخش معدن کشور نیز بر این مشکل می‌افزاید.

منبع: روزنامه جهان صنعت