در واقع ترکیب آب با گرانیت‌هایی که از مکان‌های قاره‌ایَ پدید می‌آیند، می‌تواند به تشکیل لیتیومِ سنگی منجر شود. به همین دلیل الان کشوری مانند استرالیا مشغول بهره برداری از لیتیوم سنگی (لیتیوم اولیه) است. کانی لیتیوم اولیه «اسپودومن» است که به صورت سنگی داخل گرانیت‌هاست.

تنوع گرانیت در کشور ما بسیار بالاست. منطقه‌ای به نام سنندج- سیرجان داریم که در آن گرانیتِ زیادی دیده می‌شود. منطقه ارومیه- دختر هم می‌تواند گرانیت داشته باشد. در مناطقی از ایرانِ مرکزی نیز گرانیت داریم که ممکن است آنجا ماده اولیه لیتیوم شکل گرفته باشد. منتها مسئله اینجاست که این لیتیوم به دلایلی از جمله هوازدگی حل شده و همراه با نمک‌ها و شورابه‌ها و یا در داخل رس‌ها شکل می‌گیرد.

ما روی لیتیوم کار کردیم و متوجه شدیم حوزه‌های مشرف به پلایه‌ها و گرانیت‌های تیپ لیتیوم‌دار که آب گرفته و پگماتیتی (نوعی سنگ آذری) شده‌اند، مستعد دارا بودن لیتیوم هستند. مثلا گرانیتِ مشهد می‌تواند حاوی لیتیوم‌های اولیه باشد.

همکاران ما در مشهد مناطقی را در کاشمر و سبزوار و تربت حیدریه با عیار خیلی خوبی مثلا بین ۵۰ تا ۴۰۰ PPM (گرم در تن) لیتیوم، گزارش کرده‌اند.

ما ۶۰ پلایه‌ (کفه نمکی) در کشور داریم. پلایه‌هایی که مشرف به سنگ‌های گرانیتی هستند مانند منطقه ارومیه- دختر یا سنندج- سیرجان یا بخش‌هایی از ایرانِ مرکزی که گرانیت داشته‌اند، تجمیع شده و پلایه‌ها شکل گرفته‌اند، از جمله کویر حاج‌علی ‌قلی، تالاب گاوخونی و بخش‌هایی در کویر نمک کاشان به سمت مرنجاب. در این مناطق، گزارش‌هایی از وجود لیتیوم با عیارِ بالا گرفتیم. در خلیج پزم هم به این نتیجه رسیدیم که نمک‌های آن ۴۰ گرم در تن، لیتیوم دارد.

خوشبختانه در حال حاضر دو گواهی کشف لیتیوم در رزن و قهاوند در استان همدان صادر کرده‌ایم که نیاز به فرآوری مناسب برای برداشت لیتیوم دارد. هر دو مجوز هم به بخش خصوصی داده شد.

ما باید از پتانسیل‌های کشور استفاده کنیم. زمین شناسی ما با افغانستان یکی است و این کشور یکی از مناطق مهم لیتیوم ‌دار دنیا محسوب می‌شود. البته این را در نظر بگیرید که آنالیز لیتیوم خاص است. باید حتما با فلیم‌فوتومتر اندازه‌‌گیری شود تا دقت و صحت لازم را داشته باشد.

وجود لیتیوم در ایران مزیت مهمی است، اما این طور نیست که هر جا کفه نمکی دیدیم، بگوییم آنجا لیتیوم دارد و یا فلان کشور مشغول بردن لیتیوم آن است. ما گنبدهای نمکی زیادی در کشور داریم، اما کجای آنها لیتیوم داشته است؟

لیتیوم مثل سنگ آهن و مس نیست که به صورت توده‌ای شکل بگیرد. در قالب رگه‌هایی است که در جاهای مختلف شکل می‌گیرد. سازمان زمین شناسی باید اکتشافات موضوعی از این دست را انجام دهد. هرچند ما قبلا محک زده‌ایم.

ما لیتیوم در گرانیت‌های غنی ‌شده را به دست آوردیم، اما غنی‌شدگی اقتصادی هنوز به دست نیامده است و باید کار بیشتری در این مورد انجام بشود.

عیار اقتصادی لیتیوم معمولا از ۴۰ گرم در تن به بالا را حد اقتصادی می‌گیریم. ممکن است در بخش‌هایی از این میزان کمتر باشد که باید بالاتر برود تا توجیه داشته باشد. از طرفی، باید با کشورهایی که در بحث فرآوری تجربه دارند، ارتباط بگیریم، همان کاری که در مورد طلا کردیم. در بحث لیتیوم هم بایستی به صورت خاص با کارشناسانی که دست‌شان روان‌تر است، ارتباط برقرار کنیم.

حال شاید پرسش این باشد که مهد لیتیوم در دنیا کجاست؟ می‌توان گفت که آرژانتین، بولیوی و شیلی. البته در استرالیا هم لیتیوم سنگی وجود دارد.

در میان این کشورها دانش فناوری استرالیا در لیتیوم سنگی خیلی خوب است، ولی در حوزه لیتیوم‌های شورابه‌‌ای آرژانیتن، آمریکا و چین دانش بالایی دارند.