به گزارش بیرونیت، شن ماده‌ای است که از ذرات سنگ و مواد معدنی ریزدانه تشکیل شده است. شن همچنین به‌عنوان یک کلاس بافتی از خاک تعریف می‌‌شود که حاوی بیش از ۸۵‌درصد ذرات به اندازه شن از نظر جرم است. این ماده کاربردهای بسیار متنوعی دارد به‌نحوی‌که خاک‌‌های شنی برای محصولات کشاورزی مانند هندوانه، هلو و بادام‌زمینی ایده‌‌آل هستند. شن همچنین در ساخت آجر به خاک رس اضافه می‌شود درحالی‌که سیلیس از شن یک جزء کلیدی شیشه است.

مخلوط کردن شن با سیمان و آهک اغلب در ساخت‌و‌ساز سنگ‌تراشی استفاده می‌شود و شن را می‌‌توان با رنگ مخلوط کرد تا یک پوشش بافتی برای دیوارها، سقف‌ها و سطوح کف غیرلغزنده ایجاد شود. به این ترتیب است که بازار جهانی این محصول پرکاربرد پررونق است و بر اساس داده‌های آماری سایت worldstopexports صادرات شن و ماسه طبیعی از همه کشورها در سال ۲۰۲۴ به ۵۳/‌۲میلیارد دلار رسیده است که به گفته کارشناسان این مبلغ دلاری ناشی از شتاب متوسط ۶۷‌درصدی در دوره پنج ساله از سال۲۰۲۰ است، زمانی‌که شن و ماسه صادراتی جهانی ۵۱/‌۱‌میلیارد دلار ارزش داشت. این در حالی است که سال به سال، ارزش شن و ماسه‌های طبیعی صادراتی در مقایسه با ۲۴/‌۲‌میلیارد دلاری که در در سال۲۰۲۳ رقم خورده به میزان ۷/‌۱۲‌درصد افزایش یافته است.

در حوزه صادراتی و کشورهای برتر، گزارشات جهانی بیانگر این است که در سال۲۰۲۴، پنج صادر‌کننده برتر شن و ماسه در جهان، ایالات‌متحده آمریکا، هلند، کامبوج، آلمان و بلژیک هستند. در حقیقت این پنج صادر‌کننده اصلی شن و ماسه در مجموع، تقریبا دوسوم معادل ۷/‌۶۵‌درصد از کل ارزش شن و ماسه طبیعی ارسال شده به بازارهای بین‌‌المللی را به خود اختصاص داده‌‌‌اند.

به عبارت دقیق‌تر در سال۲۰۲۴ ایالات‌متحده با رقم زدن صادراتی به ارزش بالغ بر ۹۰۸‌میلیون دلار که حدود ۳۶درصد از کل صادراتی سن و ماسه محسوب می‌شود در جایگاه نخست صادراتی جای دارد.

پس از آن کشور هلند با ثبت صادراتی به ارزش ۵/‌۲۶۱‌میلیون دلار که بیش از ۱۰‌درصد از کل صادراتی شن و ماسه است در رتبه دوم صادرات قرار گرفته و پس از آن کامبوج با صادراتی ۲۱۸‌میلیون دلاری در رتبه سوم قرار دارد.

این در حالی است که طبق آمارهای این گزارش کشورهای کامبوج، آلمان، بلژیک، موزامبیک، مالزی، فرانسه، مصر، عربستان سعودی، اندونزی، ویتنام، تایوان، پرتغال، و اسپانیا» در جایگاه‌های بعدی صادرات قرار گرفته‌اند. به این ترتیب از نظر ارزش صادراتی ۱۵ کشور ذکر شده در این فهرست، بالغ بر ۸۷‌درصد از شن و ماسه صادراتی جهان را در سال ۲۰۲۴ صادر کرده‌‌اند.

داده‌های آماری این گزارش حاکی از جایگاه ۷۲ ایران در حوزه ارزش صادراتی شن و ماسه است. به این معنا که در این گزارش آمده ایران در مدت نامبرده صادراتی به ارزش ۵۷۳‌هزار دلار رقم زده است و قبل از کشورهایی همچون کنیا، اوکراین و آنگولا در جایگاه هفتاد و دوم قرار گرفته است. این در حالی است که ارزش صادراتی شن و ماسه ایران در سال ۲۰۲۴ نسبت به سال ۲۰۲۳ بیش از ۵۹درصد کاهش را نشان می‌دهد.
از سوی دیگر این گزارش می‌گوید: در میان صادرکنندگان برتر، سریع‌ترین رشد سالانه در بین صادرکنندگان شن و ماسه کشور کامبوج با ۱۲۴درصد افزایش بوده و پس از آن کشورهای مصر، موزامبیک، رشد سالانه را به ثبت رسانده است. از آن طرف کشور مالزی ۵/‌۲۸‌درصد فروش شن و ماسه صادراتی نسبت‌به سال۲۰۲۳ کاهش داده است و پس از آن اندونزی، آلمان و هلند کشورهایی هستند که کاهش فروش شن و ماسه صادراتی خود را تجربه کرده‌اند.

از سوی دیگر در میان قاره‌‌ها، تامین‌‌کنندگان در آمریکای شمالی با محموله‌‌هایی به ارزش ۹۳۳میلیون دلار یا حدود ۳۷‌درصد از کل جهانی، بالاترین میزان دلار را در سال ۲۰۲۴ به فروش رساندند. در جایگاه دوم، صادرکنندگان مستقر در اروپا با ۷/‌۳۳‌درصد ارزش فروش قرار داشتند. همچنین ۶/‌۲۰‌درصد دیگر از محموله‌‌های شن و ماسه در سراسر جهان از فروشندگان در آسیا سرچشمه گرفته است. در کنار آن درصدهای کمتری از آفریقا (۷/‌۷‌درصد)، آمریکای لاتین به استثنای مکزیک (۷/‌۰‌درصد)، و سپس اقیانوسیه (۴/‌۰‌درصد) به رهبری استرالیا و نیوزیلند بود.

گفتنی است در بحث تولید شن و ماسه طبیعی چین بزرگ‌ترین تولیدکننده شن و ماسه طبیعی جهان است و عمدتا به‌دلیل ظرفیت‌های گسترده معدنی و تقاضای بالا در ساخت‌و‌ساز، سنگین‌‌ترین سهم بازار را دارد. از سوی دیگر کشور هند با وجود محدودیت‌های زیست‌‌محیطی و مسائل مربوط به کیفیت، یکی دیگر از بزرگ‌‌ترین تولیدکنندگان شن و ماسه با سرمایه‌گذاری‌های قابل توجه در معادن است. علاوه بر این کشورهای ایالات‌متحده، اندونزی، مالزی، روسیه، قزاقستان و کشورهای خاورمیانه همچون ایالات‌متحده و عربستان سعودی در این بازار جایگاه ویژه دارند.

با این وجود کارشناسان می‌گویند: در برخی مناطق، محدودیت‌های قانونی بر استخراج شن و ماسه در راستای حفاظت از اکوسیستم‌ها و جلوگیری از فرونشست زمین می‌تواند باعث کاهش تولید یا تغییر به منابع جایگزین مانند شن بازیافتی، شن‌های مصنوعی یا ماسه‌‌های خرد شده شود و در مجموع این مسائل می‌‌تواند روی اندازه بازار و نرخ رشد تاثیر بگذارد.

منبع: بازار