صنعت فولاد ایران در سال‌‌های اخیر با بحرانی جدی در حوزه انرژی مواجه شده که پیامد آن نه‌تنها در کاهش تولید داخلی بلکه در تضعیف جایگاه رقابت‌پذیری کشور در بازارهای جهانی نیز مشهود است. تا جایی که پیش‌بینی می‌شود با توجه به زیان ۱۴‌میلیارد دلاری این صنعت در چهار سال گذشته، جایگاه دهم ایران در تولید جهانی فولاد با خطر مواجه خواهد شد و رقابت‌پذیری ایران به‌شدت کاهشی می‌شود.

متاسفانه محدودیت گاز و برق باعث از دست رفتن ۱۰‌میلیون تن ظرفیت تولید به‌صورت سالانه شده است. این در حالی است که اگر در تمام ماه‌های سال بدون محدودیت فعالیت صورت می‌گرفت، ظرفیت تولید بیش از ۴۰‌میلیون تن در دسترس بود! اما حالا محدودیت گاز و برق باعث شده که ۲۵‌درصد ظرفیت به‌راحتی از دست برود. تعطیلی‌های پی‌درپی هزینه‌های ثابت را به صنایع تحمیل کرده و رقابت‌پذیری را به شدت کاهش داده است. زیان‌هایی که شامل هزینه‌های مالی، کاهش تولید و فشار نیروی انسانی است که در مجموع حدود ۱۰۰ دلار به ازای هر تن تولید بر فولادسازان تحمیل می‌کند. این در حالی است که فولاد پس از نفت و پتروشیمی بیشترین درآمد ارزی را در صادرات غیرنفتی و سهم بالایی در اشتغال دارد و می‌تواند به ارزآوری کشور کمک کند.

این در شرایطی است که به‌گفته فعالان فولادی، صنایع فولاد کشور تنها ۵‌درصد برق کشور را مصرف می‌کنند که از این میزان، ۴‌درصد آن را نیز خود تولید کرده و تنها یک ‌درصد کسری با برنامه‌ریزی قبلی مدیریت می‌شود. صنایع فولادی بیش از ۶۰‌درصد محدودیت‌های اعمال‌شده را تحمل و بخش اعظم برق مورد نیاز خود را نیز تولید می‌کنند. بنابراین فولادسازان نه‌تنها سهم عمده‌ای در تامین برق داخلی دارند بلکه بیش از ۱۵‌درصد از درآمد فروش داخلی برق کشور را نیز فراهم می‌کنند اما عجیب آنکه بیشترین فشار ناشی از قطعی‌های برق و گاز بر این صنعت وارد می‌شود.

حالا گفته می‌شود که اگر این بحران مدیریت نشود، می‌تواند پیامدهای طولانی‌مدت و خطرناکی بر تولید و صادرات کشور داشته باشد. استمرار شرایط فعلی، زیان‌های چند‌میلیارد دلاری، کاهش تولید، افزایش هزینه‌ها و تضعیف جایگاه رقابتی ایران در بازار جهانی را به همراه خواهد داشت. بنابراین مدیریت هوشمند انرژی و حمایت از صنایع استراتژیک کشور یک ضرورت اساسی به حساب می‌آید. در این خصوص انتظار می‌رود که دولت و سیاستگذاران توجه ویژه‌ای به صنایع فولادی داشته باشند.

فولاد زیر فشار محدودیت انرژی
رییس انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران با اشاره به سهم ۴۰‌درصدی اصفهان در تولید فولاد ایران، بحران محدودیت گاز و برق را عامل از دست رفتن ۱۰‌میلیون تن ظرفیت تولید سالانه دانست و نسبت‌به ادامه فشارها بر این صنعت ارزآور هشدار داد.
بهرام سبحانی اصفهان را پایتخت فولاد ایران عنوان کرد و گفت که این استان با دو کارخانه بزرگ فولادسازی و چندین کارخانه متوسط، سالانه بیش از ۱۲‌میلیون تن فولاد تولید می‌کند که معادل ۴۰‌درصد تولید کشور است.

وی افزود: امسال بحران‌های فراگیر زنجیره فولاد، ضرورت پرداختن جدی به مشکلات این صنعت را بیش از پیش آشکار کرده است.

رییس انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران با بیان اینکه فولاد پس از نفت و پتروشیمی بیشترین درآمد ارزی را در صادرات غیرنفتی و سهم بالایی در اشتغال دارد، اظهار کرد: در برخی ماه‌ها به‌دلیل محدودیت گاز، تولید به شدت کاهش یافته است.

وی با اشاره به آمار رتبه‌بندی ماهانه تولید فولاد در اسفند و فروردین گفت: این کاهش تولید معنایش آن است که اگر در تمام ماه‌های سال بدون محدودیت فعالیت می‌کردیم، ظرفیت تولید بالای ۴۰‌میلیون تن در دسترس بود اما به‌دلیل محدودیت گاز و برق، ۲۵‌درصد ظرفیت معادل ۱۰‌میلیون تن از دست رفته است؛ آن‌هم در شرایطی که صنعت فولاد تنها ۵‌درصد گاز کشور را مصرف می‌کند.

سبحانی این شرایط را در کنار شوک‌های قیمتی غیرمنتظره در قبض‌های گاز از جمله رشد ۱۰۰‌درصدی هزینه‌ها در بهمن‌ماه فشار مضاعفی بر شرکت‌های فولادی به‌ویژه بنگاه‌های بورسی دانست که صورت‌های مالی و برنامه‌های سودآوری آنها را مختل کرده است.

وی تصریح کرد: اگرچه ارتقای بهره‌وری درون کارخانه‌ها ضروری است اما مشکلاتی مانند تامین سنگ‌آهن با قیمت مناسب و حمل‌ونقل بین‌کارخانه‌ای نیز نیازمند راهکار سیاستی جدی است.

بحران انرژی تهدیدی برای جایگاه جهانی فولاد
دبیر انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران از زیان ۱۴‌میلیارد دلاری این صنعت در چهار سال گذشته در پی قطعی برق و گاز خبر داد و گفت که تداوم این روند، جایگاه دهم ایران در تولید جهانی فولاد را با خطر مواجه کرده و رقابت‌پذیری را به شدت کاهش داده است.

سیدرسول خلیفه‌سلطانی اظهار کرد: این میزان از زیان به روشنی نشان‌دهنده فشار بی‌سابقه‌ای است که بر یکی از مهم‌ترین صنایع استراتژیک کشور وارد شده و این بحران پیامدهای گسترده‌ای بر اقتصاد ملی، اشتغال، صادرات و توان رقابت‌پذیری صنایع ایران داشته است.

وی خاطرنشان کرد: صنایع فولاد نهایتا ۵‌درصد مصرف برق کشور را مصرف می‌کنند که از این میزان، ۴‌درصد را خودشان تولید می‌کنند؛ حداقل انتظار ما این است که همان برق خودمان به خودمان داده شود و تنها یک‌درصد کسری با برنامه‌ریزی قبلی مدیریت شود.

دبیر انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران با بیان اینکه قطعی‌های مکرر انرژی باعث شده که ۳۰ تا ۴۰‌درصد تولید فولاد کشور متوقف شود، گفت: تعطیلی‌های پی‌درپی هزینه‌های ثابت بدون تولید را به صنایع تحمیل کرده و رقابت‌پذیری را به شدت کاهش داده است؛ این زیان‌ها شامل هزینه‌های مالی، خسارات ناشی از تحریم‌ها، کاهش تولید و فشار نیروی انسانی است که مجموعا حدود ۱۰۰دلار به ازای هر تن تولید بر فولادسازان تحمیل می‌کند.
خلیفه‌سلطانی این میزان فشار را فراتر از استانداردهای جهانی دانست و تاکید کرد: نیروی انسانی بیش از ۱۰برابر استاندارد جهانی به کارخانه‌ها تحمیل شده و این امر علاوه‌بر کاهش بهره‌وری، بار سنگینی بر مدیریت و برنامه‌ریزی تولید وارد کرده است.

وی بیان کرد: این بحران اگر مدیریت نشود می‌تواند پیامدهای طولانی‌مدت داشته باشد؛ اگر ناترازی انرژی ادامه پیدا کند، حفظ جایگاه دهم جهانی فولاد ایران به یک چالش بزرگ تبدیل خواهد شد. صنایع فولادی بزرگ نجابت به خرج داده‌اند اما ادامه این روند می‌تواند اثرات طولانی‌مدت و خطرناکی بر تولید و صادرات داشته باشد.

خلیفه‌سلطانی توضیح داد: یکی از راهکارهای عملی و فوری عبور صنایع از بحران محدودیت‌های انرژی، اعلام زمان‌بندی دقیق قطعی برق صنایع است تا آنان بتوانند برنامه تولید خود را مطابق محدودیت‌ها تنظیم کنند و خسارت‌های ناشی از توقف تولید کاهش یابد.

راهکار جبران محدودیت انرژی
خلیفه‌سلطانی اظهار داشت که اجازه فعالیت شبانه در ماه‌های خنک سال به صنایع می‌تواند بخشی از زیان‌های ناشی از محدودیت انرژی را جبران کند. همچنین ایجاد بازار انرژی و نیرو برای خرید و فروش برق و گاز صرفه‌جویی‌شده میان صنایع، به مدیریت بهتر منابع انرژی و افزایش بهره‌وری کمک خواهد کرد.

وی ابراز داشت: سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر و خرید برق تولیدی از پروژه‌های خورشیدی خانگی باعث می‌شود تا صنایع بتوانند وابستگی خود به شبکه سراسری را کاهش دهند. تخصیص گاز به نیروگاه‌های احداث‌شده توسط صنایع در زمان محدودیت‌ها و اجرای کامل تعهدات وزارت نیرو و وزارت صمت برای جلوگیری از بحران تولید و مدیریت بهتر انرژی، ازجمله راهکارهای جبران محدودیت‌های انرژی صنایع است.

وی افزود: دولت و سیاستگذاران باید توجه ویژه‌ای به صنایع فولادی داشته باشند چراکه این صنایع بیشترین هزینه انرژی و بیشترین محدودیت‌ها را متحمل می‌شوند؛ ادامه ناترازی انرژی، صنایع فولادی بزرگ را در شرایطی قرار می‌دهد که حتی با تمام ظرفیت خود نمی‌توانند جایگاه جهانی خود را حفظ کنند و بدون عدالت در توزیع انرژی و وفای دولت به تعهداتش، پیامدهای بلندمدت بسیار سنگینی در انتظار صنعت فولاد ایران است.

دبیر انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران بیان کرد: صنایع فولادی کشور هیچ نوع یارانه یا امتیاز ویژه‌ای نمی‌خواهند، فقط خواستار توزیع عادلانه انرژی، برنامه‌ریزی شفاف و زمان‌بندی دقیق قطعی‌ها هستند؛ استمرار شرایط فعلی، زیان‌های چند‌ میلیارددلاری، کاهش تولید، افزایش هزینه‌ها و تضعیف جایگاه رقابتی ایران در بازار جهانی را به همراه خواهد داشت بنابراین مدیریت هوشمند انرژی و حمایت از صنایع استراتژیک کشور یک ضرورت غیرقابل انکار است.او گفت: صنایع فولادی با وجود مصرف کمتر از ۷‌درصد برق کشور، بیش از ۶۰‌درصد محدودیت‌های اعمال شده را تحمل و بخش اعظم برق مورد نیاز خود را تولید می‌کنند. این بدان معناست که فولادسازان نه‌تنها سهم عمده‌ای در تامین برق داخلی دارند بلکه بیش از ۱۵‌درصد از درآمد فروش داخلی برق کشور را نیز فراهم می‌کنند اما در عین حال بیشترین فشار ناشی از قطعی‌های برق و گاز بر این صنعت وارد می‌شود.

درخواست صنعت فولاد عدالت و شفافیت
دبیر انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران بیان کرد که یکی از بزرگ‌ترین مشکلات، جهش شدید قیمت انرژی است. میانگین قیمت برق از سال۱۳۹۸ تا ۱۴۰۳ بیش از ۲۳برابر افزایش یافته درحالی‌که قیمت فولاد تنها ۵ برابر رشد داشته است. این شکاف باعث شده بهای تمام‌شده تولید فولاد عملا با نرخ صادراتی برق ایران به عراق برابری کند، این در حالی است که فولادسازان دیگر هیچ نوع یارانه‌ای در انرژی دریافت نمی‌کنند. این موضوع نه‌تنها حاشیه سود تولید را کاهش می‌دهد بلکه توان رقابت صنعت فولاد ایران در بازارهای صادراتی را به‌شدت تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.

او گفت: بحران انرژی نه‌تنها تولید و بهره‌وری را کاهش داده بلکه باعث افزایش هزینه‌های پنهان شده و توان رقابت صنایع ایران در بازارهای بین‌المللی را تضعیف کرده است. هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم، کاهش تولید، فشار نیروی انسانی و محدودیت در استفاده از انرژی، همه و همه صنعت فولاد را به نقطه حساسی رسانده که مدیریت نادرست آن می‌تواند آثار جبران‌ناپذیری بر اقتصاد کشور داشته باشد.

در ادامه مهدی جمالی‌نژاد، استاندار اصفهان با تاکید بر جایگاه تاریخی و صنعتی اصفهان، مجموعه اقدامات صورت‌گرفته برای ارتقای پایداری صنعت فولاد را تشریح کرد.

وی استفاده از آب‌های نامتعارف و انتقال آب از دریا برای واحدهای فولادی را از مهم‌ترین گام‌ها در کاهش فشار بر منابع آبی استان دانست و به اجرای طرح‌های بازیافت و استفاده مجدد از سرباره‌های فولادی اشاره کرد.

به‌گفته استاندار اصفهان استفاده گسترده از انرژی خورشیدی و تجدیدپذیر با ظرفیت چند‌هزار مگاوات، علاوه‌بر رفع ناترازی انرژی، می‌تواند به کاهش قطعی برق و گاز صنایع نیز کمک کند.

جمالی‌نژاد توسعه زیرساخت‌های ریلی اختصاصی برای حمل فولاد، ایجاد پلتفرم‌های دیجیتال فروش و بازاریابی، ارتقای مهارت نیروی انسانی و تشکیل شورای مشترک صنعت و دانشگاه را از دیگر راهبردهای کلیدی استان عنوان کرد.

وی همچنین بر لزوم استفاده از ظرفیت دیپلماسی اقتصادی، دفاتر بازرگانی در کشورهای دوست و تمرکز بر بازارهای همسایه همچون عراق، ترکیه، افغانستان و پاکستان برای افزایش صادرات فولاد تاکید داشت.

استاندار اصفهان خاطرنشان کرد که شرایط ویژه و چالش‌های موجود می‌تواند به خلق ایده‌های نو و مدیریت خلاقانه در صنعت فولاد منجر شود و با تکیه بر همکاری مستمر فعالان این حوزه، مسیر عبور از مشکلات هموار خواهد شد.

فولاد خم شده است
رییس اتاق بازرگانی اصفهان با انتقاد از فضای حاکم بر اقتصاد ایران تاکید کرد که فشار تحریم‌های داخلی به مراتب بیشتر از تحریم‌های خارجی است و تغییرات مکرر قوانین و مقررات، اقتصاد کشور را به زانو درآورده است.

امیر کشانی با اشاره به وضعیت صنایع گفت که وقتی فولاد کشور خم شده، ببینید اوضاع بقیه اقتصاد کشور چگونه است. او افزود: جرات ندارم بگویم اما ما عملا کمونیستی‌ترین دولت را داریم.

کشانی با تاکید بر اینکه تحریم‌های داخلی بسیار موثرتر از تحریم‌های خارجی بوده‌اند، چند عامل کلیدی را برشمرد: اخلال در نظام قیمت‌گذاری و سازوکار بازار و همچنین دخالت‌های مستقیم دولت در بازار.»
وی ادامه داد: قوانین و مقررات به‌طور مداوم تغییر می‌کنند. روزی نیست که ما سامانه جامع تجارت را باز کنیم و با دستورالعمل جدیدی مواجه نشویم. این تغییرات مکرر اقتصاد ما را از پا انداخته است.
به‌گفته رییس اتاق اصفهان، یکی از ریشه‌ای‌ترین مشکلات اقتصاد کشور به رسمیت نشناختن مالکیت بخش‌خصوصی است: دولت مدام برای بخش‌خصوصی تصمیم می‌گیرد و آثار این رویکرد را امروز در همین بحران‌ها و ناترازی‌ها می‌بینیم. این مساله حتی باعث کاهش حضور ما در بازارهای جهانی شده است.

کشانی تاکید کرد: اگر زنجیرهای فولادی را از پای بخش‌خصوصی باز کنیم، صنایع ما می‌توانند مثل گذشته تاب‌آوری داشته باشند.

گفتنی است دومین همایش سالانه و سلسله‌نشست‌های تخصصی فولاد کشور با رویکرد تاب‌آوری در زنجیره آهن و فولاد، روز گذشته در اتاق بازرگانی اصفهان آغاز شد.
منبع: روزنامه جهان صنعت