روزگاری صنعت فولاد در ایران مزیت نسبی داشت اما حالا این مزیت به دلیل بحران‌های متعدد از جمله کمبود انرژی، بحران نقدینگی، تک‌نرخی نبودن ارز و‌… از دست رفته است، با این حال امروز این عرصه در تلاش برای حفظ مزیت رقابتی است.

ناترازی انرژی اما بیشترین عاملی شناخته شده که در قالب هشداری آزار‌دهنده برای توسعه تولید در نظر گرفته می‌شود. موضوعی که باعث شده تولیدکنندگان در زنجیره فولاد به صادرات محصولات خام با قیمت ارزان ‌تر همچون گندله روی آورند. این در حالی است که اگر برق به اندازه کافی تامین می‌شد به جای اینکه گندله ایران با قیمت ‌۹۰‌دلار در هر تن صادر شود به فولاد تبدیل شده و با نرخ بالاتری از جمله ۴۰۰ دلار در هر تن صادر می‌شد.

براساس آمارها، فولادسازان ایران در سال‌۱۴۰۳ نسبت به حجمی که در فروردین این سال تولید شد، حدود ۱۰میلیون تن تولید را به دلیل ناترازی انرژی از دست دادند‌. حالا گفته می‌شود که وضعیت سال جاری هم مشابه سال گذشته است و تغییر محسوسی را مشاهده نخواهیم کرد.

بدین صورت که در خوش‌بینانه‌‌ترین حالت اگر صنعت فولاد ایران در زمستان با محدودیت گاز مواجه نشود، موفق خواهیم شد که تولید سال جاری را به میزان سال گذشته برسانیم و در پایان ۱۴۰۴ تنها ۳۰میلیون تن تولید شود!

در کنار ضعف مدیریت وزارت نیرو و ناتوانی این نهاد از تامین نیاز برق تولیدکنندگان، گلایه‌ها از این است برقی که از این صنعت دریغ می‌شود، به سمت تولید بیت‌کوین می‌رود! در واقع کارشناسان معدنی باور دارند که حاشیه سود ۵‌برابری تولید بیت‌کوین در برابر متوسط حاشیه سود صنعت فولاد کشور عامل مهمی در این زمینه شناخته می‌شود.

این در حالی است که صنعت فولاد باوجود سرمایه‌گذاری گسترده و سهم قابل ‌توجه در تامین برق کشور با تبعیض آشکاری مواجه است.

بنابر آمارها، مصرف کل زنجیره فولاد کشور کمتر از ۵‌هزار مگاوات در ساعت است و حدود ۷۰‌درصد این نیاز از طریق نیروگاه‌های خود تامین توسط واحدهای فولادی رفع نیاز می‌شود. تا جایی که گفته می‌شود که هیچ صنعت بزرگی در کشور به اندازه فولاد در تولید یا زیرساخت برق سرمایه‌گذاری نکرده است اما بیشترین قطعی‌ها هم ازآن فولاد شده است! تا حدی که میانگین قطعی برق برای فولاد به ۶۵ تا ۷۰‌درصد می‌رسد؛ در حالی که همین مهم برای صنایع بزرگ تنها ۱۵ تا ۲۰درصد است. موضوعی که نشان می‌دهد وعده‌های مسوولان تنها در حد حرف باقی مانده است و گویا قرار نیست صنعت فولاد از این مشکل رهایی یابد!

اما موضوعی که صنایع فولادی را بیش از اینها دل‌نگران می‌کند، مقایسه قیمت برق و گاز مصرفی فولاد ایران با کشورهای اطراف از جمله ترکیه است. متاسفانه قیمت‌ها در ایران هم‌‌اکنون بالاتر از ترکیه گزارش شده است! این در حالی است که ترکیه نه‌تنها قطعی انرژی ندارد؛ بلکه نرخ بهره تامین مالی‌اش نیز کمتر از ۵‌درصد بوده، در حالی که این عدد برای ایران بالای ۴۰‌درصد گزارش شده است. موضوعی که نشانگر آن است که دیگر مزیت رقابتی انرژی برای فولاد ایران وجود ندارد. با همه این اوضاف می‌توان گفت که آستانه تاب‌آوری صنعت فولاد به مرز هشدار رسیده است. حالا تاکید کارشناسان بر این است که اگر فکری برای هزینه‌های افزایش ‌یافته تولید نشود، صنعت فولاد سال خوبی را در ۱۴۰۴ پشت سر نخواهد گذاشت.

مزیتی که یک شبه بر باد رفت!
بهمن تجلی‌زاده، فعال معدنی با اشاره به تغییرات سریع در مزیت‌های صنعت فولاد گفت: مزیت نسبی یک‌ شبه از صنعت فولاد حذف شده و اکنون تلاش ما بر حفظ مزیت‌های رقابتی متمرکز است. او افزود که مشکل اصلی فولادسازان، بحران نقدینگی است چرا که با وجود تورم ۴۰‌درصدی تنها یک‌درصد به درآمد این شرکت‌ها اضافه شده و همان مبلغ نیز برای سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها هزینه شده است.

تجلی‌زاده همچنین به شکاف ارزی میان نرخ صادراتی فولادسازان و نرخ‌های رسمی اشاره کرد. به گفته او در حالی که بانک مرکزی پیش‌فروش سکه را با نرخ دلار ۱۰۰‌هزار تومانی انجام می‌دهد، دولت صادرکنندگان فولاد را ملزم به عرضه ارز صادراتی با نرخ ۷۰‌هزار تومانی کرده است؛ اختلافی که به گفته وی فشار مضاعفی بر صنعت وارد می‌کند.

وی راهکار اصلی حل معضل ناترازی انرژی را اصلاح مکانیسم قیمت‌گذاری برق در بخش‌های خانگی و تجاری دانست و تاکید کرد: حتی با افزایش تولید و بهینه‌سازی مصرف برق در بخش صنعت، مشکل برق برطرف نمی‌شود مگر اینکه بهای مصرف خانگی اصلاح شود.

این فعال معدنی با مقایسه حاشیه سود صنایع گفت: حاشیه سود تولید بیت‌کوین در ایران حدود ۶۷‌درصد است، یعنی دست‌کم پنج برابر متوسط حاشیه سود صنعت فولاد کشور! بر این اساس، برقی که از صنعت دریغ می‌شود به سمت تولید بیت‌کوین می‌رود.

۱۰میلیون تن تولید فولاد در ۱۴۰۳ از دست رفت
چندی پیش بود که رییس انجمن تولیدکنندگان فولاد اظهار کرد: ناترازی انرژی سبب می‌شود تولیدکنندگان در زنجیره فولاد به صادرات محصولات خام با قیمت ارزان‌تر مانند گندله روی بیاورند.

رییس انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران از پیامدهای ناترازی انرژی بر صنعت فولاد گفت و اظهار کرد: فولادسازان ایران در سال ۱۴۰۳ نسبت به حجمی که در فروردین این سال تولید شد، حدود ۱۰میلیون تن تولید را به دلیل ناترازی انرژی از دست دادند.

بهرام سبحانی افزود: وضعیت امسال هم مشابه سال گذشته است و صنعت فولاد ایران اگر در زمستان پیش‌رو با محدودیت گاز مواجه نشود، در خوش‌بینانه‌ترین حالت موفق می‌شود تولید سال جاری را به میزان سال گذشته برساند و در پایان ۱۴۰۴، ۳۰میلیون تن تولید کند.

وی تصریح کرد: حتی دلیل اینکه بخشی از محصولات زنجیره فولاد از جمله گندله صادر می‌شود نبود برق برای تولید فولاد از گندله است و اگر برق کافی تامین شود به جای اینکه گندله ایران با قیمت‌های ۸۰ تا ۹۰‌دلار در هر تن صادر شود به فولاد تبدیل می‌شود و با نرخ بالاتر از ۴۰۰‌دلار در هر تن صادر می‌شود.

رییس انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران با تاکید بر اینکه آستانه تاب‌آوری صنعت فولاد به مرز هشدار رسیده، خاطرنشان کرد: اگر فکری برای هزینه‌های افزایش ‌یافته تولید نشود، صنعت فولاد سال خوبی را در ۱۴۰۴ پشت‌سر نخواهد گذاشت، ضمن اینکه دولت امسال باید از هر آنچه در سال گذشته با عنوان مالیات عملکرد از شرکت‌های فولادی گرفته شده صرف‌نظر کند چون فولادسازان سودی نمی‌کنند که بخواهند مالیات آن را پرداخت کنند.

تبعیض در سهمیه‌بندی برق صنعت فولاد باید پایان یابد
اما بهادر احرامیان با انتقاد از رویکرد فعلی در تخصیص برق به واحدهای فولادی گفت که این صنعت باوجود سرمایه‌گذاری گسترده و سهم قابل‌توجه در تامین برق کشور با تبعیض آشکار و غیرمنصفانه مواجه است.

عضو هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران گفت: در حالی که فولاد سهم مهمی در تامین برق کشور داشته و سرمایه‌گذاری گسترده‌ای در این حوزه کرده است مصرف کل زنجیره فولاد کشور کمتر از ۵‌هزار مگاوات در ساعت است و حدود ۶۵ تا ۷۰‌درصد این نیاز از طریق نیروگاه‌های خودتامین یا برق سبز توسط واحدهای فولادی تامین می‌شود.

احرامیان گفت: بسیاری از شرکت‌های فولادی طی یک دهه گذشته با خرید «گواهی ظرفیت» از بورس انرژی در سرمایه‌گذاری تولید برق کشور مشارکت کرده‌اند. هیچ صنعت بزرگی در کشور به اندازه فولاد در تولید یا زیرساخت برق سرمایه‌گذاری نکرده است، با این حال بیشترین قطعی‌ها را متحمل می‌شود.

میانگین قطعی برق صنایع بزرگ ۱۵ تا ۲۰‌درصد است، در حالی که برای فولاد به ۶۵ تا ۷۰‌درصد می‌رسد.

این روند برعکس وعده‌های وزارت نیرو است و سیگنال مخربی به سایر صنایع برای ورود به سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی ارسال می‌کند.

وی گفت: قیمت برق و گاز مصرفی فولاد ایران هم‌اکنون بالاتر از ترکیه است در حالی که ترکیه نه‌تنها قطعی انرژی ندارد بلکه نرخ بهره تامین مالی‌اش کمتر از ۵درصد است. ما در ایران با نرخ‌های تامین مالی بالای ۴۰درصد (ریالی) و ۱۰ تا ۱۱درصد (ارزی) روبه‌رو هستیم. این یعنی دیگر مزیت رقابتی انرژی برای فولاد ایران وجود ندارد. اگر دولت می‌خواهد صنایع بزرگ را به سرمایه‌گذاری در زیرساخت انرژی تشویق کند باید به تعهدات خود عمل کند.

نبض فولاد در ۴ ماهه ۱۴۰۴
براساس آمارها، بررسی وضعیت فولادسازی کشور در چهار ‌ماهه امسال نشان می‌دهد که تولید محصولات فولادی با افت ۵‌درصدی مواجه شده و در مقابل ترکیب صادرات نیز تغییر کرده است.

تولید کل محصولات فولادی کشور در چهار ماهه نخست سال ۱۴۰۴ نسبت به مدت مشابه سال گذشته حدود ۵‌درصد کاهش یافته است.

بررسی جزئیات تولید محصولات فولادی نشان می‌دهد که بیشترین کاهش مربوط به تیرآهن با افت ۵/‌۳۹درصدی و مقاطع تخت فولادی با کاهش ۲/‌۸درصدی بوده است. در مقابل میلگرد تنها محصولی است که رشد اندکی معادل ۷/‌۲‌درصد را تجربه کرده است.
کاهش تولید برخی محصولات از جمله تیرآهن و ورق‌های تخت می‌تواند ناشی از ناترازی‌های انرژی، محدودیت ظرفیت تولید یا مشکلات تامین مواد اولیه باشد. با این حال میلگرد که محصولی پرکاربرد در صنعت ساختمان است، حفظ شده و حتی اندکی افزایش یافته است. این روند نشان می‌دهد که با وجود کاهش ۵درصدی تولید کل فولاد، تمرکز تولید بر محصولات استراتژیک و پرمصرف حفظ شده است.
صادرات زنجیره آهن و فولاد در چهار ماهه نخست سال ۱۴۰۴ نسبت به مدت مشابه سال گذشته تغییرات قابل‌توجهی را تجربه کرده است. تیرآهن با کاهش ۲۷‌درصدی حجم صادرات، از ۷۱هزار تن در سال ۱۴۰۳ به ۵۲‌هزار تن در سال۱۴۰۴ رسید و ارزش صادرات آن نیز ۳۶‌درصد کاهش یافت.

میلگرد کاهش ۳۵درصدی حجم و ۴۱درصدی ارزش صادرات را تجربه کرد و از ۰۱۷/‌۱میلیون دلار به ۲۸۸‌میلیون دلار کاهش یافت. کل مقاطع طولی فولادی کاهش ۳۰درصدی حجم و ۳۶‌درصدی ارزش صادرات داشت.
منبع: روزنامه جهان صنعت