چرخش فولاد می‌تواند مسیر تازه‌ای برای کاهش هزینه‌ها، حفظ منابع طبیعی و افزایش رقابت‌پذیری جهانی این صنعت بگشاید. حرکت به‌ سمت فولاد سبز و استفاده دوباره از مواد در زنجیره تولید به یکی از اولویت‌های کلیدی توسعه پایدار فولاد ایران تبدیل شده است.

در واقع توسعه محصولات با ارزش ‌افزوده بالا و نوآوری نه‌تنها کلید حفظ رقابت‌پذیری در بازارهای بین‌المللی است بلکه زمینه‌ساز توسعه پایدار داخلی نیز محسوب می‌شود اما صنعت فولاد در حال حاضر با مشکلات متعددی مواجه بوده و در این بین توجه به تجربه‌ها و پیشرفت‌های جهانی می‌تواند راهگشا باشد. تمرکز شرکت‌های بزرگ جهانی بر فناوری‌های سبز، تولید فولاد پیشرفته، توسعه محصولات با ارزش‌ افزوده بالا و ادغام و یکپارچه‌سازی شرکت‌ها از موارد کلیدی است. همچنین محور مشترک در فولادسازی‌های جهان، حرکت به سمت کاهش کربن، توسعه محصولات با ارزش ‌افزوده و تقویت زنجیره تولید است.

باید این روزها در مسیر گسترش همکاری میان تولید و بازیافت، با نگاهی تازه به اقتصاد چرخشی و مدیریت ضایعات صنعتی قدم برداشت. در شرایطی که تولید این بخش با موانعی مانند محدودیت انرژی و تحریم مواجه است، استفاده هوشمندانه از موادجانبی و تبدیل آنها به منابع قابل استفاده می‌تواند هم عاملی برای کاهش ریسک و هم فرصتی برای افزایش بهره‌وری باشد. براساس اسناد داخلی، اقتصاد چرخشی در صنعت فولاد به عنوان یکی از اولویت‌های راهبردی تلقی شده است؛ در سند راهبرد ملی ارتقای زنجیره ارزش بازیافت و توسعه اقتصاد چرخشی که توسط مرکز پژوهش‌های اتاق ایران و اتحادیه صنایع بازیافت ایران منتشر شده، بر مشارکت عمومی- خصوصی و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین تاکید شده است.

اگر اقتصاد چرخشی به درستی در صنعت فولاد ایران اجرا شود، پیامدهای قابل ملاحظه‌ای خواهد داشت که شامل کاهش هزینه‌های تولید از طریق استفاده مجدد از ضایعات و کاهش مصرف انرژی، افزایش بهره‌وری و رقابت‌پذیری شرکت‌های فولادی در بازار داخلی و بین‌المللی، ارتقای جایگاه صنعت فولاد ایران در مسیر تولید سبز و سازگار با اهداف محیط‌زیستی جهانی، کاهش اثرات زیست‌محیطی، ایجاد ارزش ‌افزوده برای صنایع پایین‌دستی و فرصت‌های اشتغال جدید در حوزه‌های بازیافت و فناوری است.

با اینکه صنعت فولاد ایران با چالش‌هایی از قبیل محدودیت انرژی، تحریم‌ها و نیاز به ارتقای فناوری مواجه است، گزینش مسیر اقتصاد چرخشی می‌تواند فرصت مهمی برای تحول این بخش فراهم کند. در این راستا، توصیه می‌شود که برنامه ملی اقتصاد چرخشی در صنعت فولاد با اولویت بازیافت و بهره‌وری انرژی سریع‌تر اجرایی شود.

استانداردهای جهانی، راهنمای فولاد ایران
در این خصوص عباس نجفی‌زاده، رییس هیات‌مدیره انجمن آهن و فولاد ایران با تاکید بر ضرورت همسویی صنعت فولاد کشور با استانداردهای جهانی، گفت: حرکت به سمت فناوری‌های سبز، توسعه محصولات با ارزش ‌افزوده بالا و نوآوری، نه‌تنها کلید حفظ رقابت‌پذیری در بازارهای بین‌المللی است بلکه زمینه‌ساز توسعه پایدار داخلی نیز محسوب می‌شود.

وی با اشاره به چالش‌های صادراتی مانند تحریم‌ها و مالیات بر کربن، تاکید کرد که ایران با بهره‌گیری از تجربه‌های جهانی و سرمایه‌گذاری هدفمند در فناوری‌های نوین می‌تواند جایگاه خود را در عرصه فولاد کم‌کربن تثبیت کند و از فرصت‌های بازار جهانی بهره‌برداری کند.

رییس هیات‌مدیره انجمن آهن و فولاد ایران در سمپوزیوم فولاد ۴۰۴ کیش با اشاره به چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی صنعت فولاد کشور، اظهار کرد: این صنعت در حال حاضر با مشکلات متعددی مواجه است و توجه به تجربه‌ها و پیشرفت‌های جهانی می‌تواند راهگشا باشد. همچنین برگزاری مستمر سمپوزیوم‌ها و جلسات تخصصی توسط انجمن آهن و فولاد، بستری مناسب برای تبادل دانش و الگوبرداری از برنامه‌ها و استراتژی‌های موفق شرکت‌های بین‌المللی فراهم کرده است.

وی افزود: تمرکز شرکت‌های بزرگ جهانی بر فناوری‌های سبز، تولید فولاد پیشرفته، توسعه محصولات با ارزش ‌افزوده بالا و ادغام و یکپارچه‌سازی شرکت‌هاست. همچنین محور مشترک در فولادسازی‌های جهان، حرکت به سمت کاهش کربن، توسعه محصولات با ارزش ‌افزوده و تقویت زنجیره تولید است.

رییس هیات‌مدیره انجمن آهن و فولاد ایران با اشاره به رقابت شدید در بازار جهانی به چالش‌های پیش‌روی صادرات فولاد ایران اشاره کرد و گفت: تحریم‌ها و مالیات‌های کربنی، صادرات فولاد کشور را در آینده با مشکلات جدی مواجه خواهد کرد و ادامه وضعیت فعلی از منظر اقتصادی دشوار خواهد بود.

نجفی‌زاده به دستاوردهای داخلی نیز اشاره کرد و افزود: انتقال مراکز تولید فولاد از مرکز به مناطق جنوبی و سواحل کشور، کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل و تکمیل زنجیره ارزش ازجمله اقدامات مهم این صنعت بوده است. اگر بتوانیم محصولات نهایی تولید کنیم، ارزش ‌افزوده بیشتری برای صنعت فولاد کشور ایجاد خواهد شد.

وی همچنین درباره مقررات انتشار کربن در اروپا تصریح کرد: مرز انتشار کربن در اتحادیه اروپا به تصویب رسیده است و شرکت‌هایی که بیش از میزان مجاز، کربن تولید کنند نیازمند دریافت مجوز ویژه هستند. این مساله برای شرکت‌های داخلی مشکل‌ساز نیست اما شرکت‌های خارجی که قصد صادرات به اروپا دارند، باید میزان انتشار کربن خود را کنترل کنند و مالیات تنظیم مرزی پرداخت کنند، در غیر این صورت با محدودیت‌های جدی مواجه خواهند شد.

به گفته نجفی‌زاده، صنعت فولاد ایران باید با هدف‌گذاری روشن، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های سبز و هم‌راستا شدن با استانداردهای جهانی، مسیر توسعه پایدار و رقابت‌پذیری در بازارهای بین‌المللی را دنبال کند.

فولاد، ستون فقرات توسعه ملی
معاون وزیر صمت و رییس هیات‌عامل ایمیدرو با اشاره به جایگاه راهبردی صنعت فولاد در اقتصاد ایران و سهم آن از تولید ناخالص داخلی، بازار سرمایه و صادرات اعلام کرد که با پیگیری‌های وزیر صمت، زنجیره صنعت فولاد تقسیم‌بندی شد تا ارز حاصل از صادرات در تالار دوم بورس عرضه شود.

مسعود سمیعی‌نژاد، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت و رییس هیات عامل سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) در سمپوزیوم فولاد ۴۰۴ کیش اظهار کرد: جهان در حال تغییر است؛ تغییرات سریع فناورانه و اقتصادی معادلات صنایع را دگرگون کرده‌اند، تصمیم‌هایی که امروز گرفته می‌شود، آینده رقابتی فردا را رقم می‌زند. این صنعت حیاتی اما پرچالش است. صنعت فولاد در قلب توسعه اقتصادی کشور قرار دارد و اکنون با چالش‌هایی چون کربن‌زدایی، بهره‌وری انرژی، رقابت جهانی و تغییر الگوی تقاضا مواجه است.

وی افزود: آینده متعلق به شرکت‌های دوراندیش است که امروز در مسیر تحول، دیجیتالی‌سازی، سرمایه‌گذاری بر نیروی انسانی و پایداری سرمایه‌گذاری گام برمی‌دارند که رهبران صنعت فردا خواهند بود.

معاون وزیر صنعت، معدن، تجارت با اشاره به نوسانات قیمت مواد اولیه و انرژی و افزایش ناپایداری در بازار جهانی مواد بیان کرد: این شرایط هزینه‌های تولید را به‌شدت تحت‌تاثیر قرار داده و برنامه‌ریزی پایدار را دشوار کرده است. از سوی دیگر فشارهای زیست‌محیطی و کربن صفر تعهدات بین‌المللی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، صنایع فولاد را ناگزیر به حرکت به سوی فناوری‌های پاک و کم‌مصرف کرده است.

به گفته سمیعی‌نژاد، رقابت جهانی و بازارهای نوظهور، تولید‌کنندگان و تغییر مصرف الگوی جهانی رقابت‌ها شدیدتر و حاشیه سود را محدودتر کرده است. کمبود نوآوری و سرمایه‌گذاری فناورانه کندی در نوسازی تجهیزات و توسعه فناوری‌های نو تهدیدی برای بهره‌وری، کیفیت و مزیت رقابتی صنعت فولاد ایران به شمار می‌رود.

وی تاکید کرد: اگر این چالش‌ها نادیده گرفته شود در آینده نه‌چندان دور مزیت رقابتی خود را از دست خواهیم داد. سه محور اصلی آینده‌نگری شامل اقتصاد و بازار هوشمند، تحلیل داده محور، پیش‌بینی تقاضا و تصمیم‌گیری هوشمند مسیر جدیدی را برای مدیریت ریسک و خلق ارزش در زنجیره فولاد ایجاد کرده، محیط‌زیست و پایداری، حرکت به سمت تولید کم‌کربن از طریق انرژی پاک و فناوری کلید دستیابی به فولاد سبز و رقابت‌پذیری پایدار است.

رییس هیات‌عامل سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران افزود: صنعت چهار ‌وپنج به‌عنوان پیشگامان صنعتی با ترکیب هوشمندسازی و اصول پایداری بستر مناسب برای تولید فولاد سبز فراهم کرده‌اند. استفاده از انرژی‌های تجدید‌پذیر و فناوری هیدروژنی به سرعت به الزام رقابتی در جهان تبدیل شده است. جهانی شدن دوباره و رقابت آسیایی با تعریف زنجیره تامین و نقش پررنگ کشورهای آسیایی موازنه بازار فولاد را دگرگون کرده است. تغییر الگوی تقاضا، فولادهای سبک و پیشرفته، صنایع خودروسازی، انرژی و ساختمان به سوی مواد سبک‌تر و مقاوم‌تر حرکت کرده‌اند.

سمیعی‌نژاد با بیان اینکه کشورهایی که زودتر به سمت فولاد سبز حرکت کنند، برندگان بازار جهانی خواهند بود، گفت: ایران در میان ۱۰کشور تولیدکنندگان بزرگ جهانی قرار گرفته و رتبه نخست منطقه را داراست. سهم صنعت فولاد از تولید ناخالص داخلی کشور حدود ۴/‏‏۵درصد از بازار سرمایه ۱۶درصد، از صادرات غیرنفتی ۱۵‌درصد و از اشتغال کشور نیز سهم قابل‌توجهی است.
وی خاطرنشان کرد: با وجود این ظرفیت‌ها و نیروی انسانی توانمند، صنعت فولاد ایران نیازمند تحول در فناوری و مدیریت است. مسیر آینده این صنعت باید همراه با توسعه و تحقیق باشد. پیشرفت فناوری‌های تولید، مواد جدید و فرآیندهای بهینه همراه نیازمند تقویت پژوهشی، ارتباط میان صنعت و دانشگاه است. دیجیتال‌سازی خطوط تولید و استفاده از داده‌ها، هوش مصنوعی و سیستم‌های هوشمند در تولید می‌تواند کیفیت و شفافیت زنجیره فولاد را ارتقا دهد.

معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت تصریح کرد: حرکت به سوی توسعه پایدار و فولاد سبز امروزه ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. تمرکز به انرژی‌های پاک، بازیافت، کاهش اتلاف انرژی و مصرف بهینه، کلید حفظ مزیت رقابتی و در بازار جهانی آینده است. پرورش نیروی انسانی آینده‌نگر و سرمایه‌گذاری بر مهارت، خلاقیت و تفکر سیستمی نیروی انسانی زیربنای پایداری این صنعت است.

به گفته سمیعی‌نژاد سرمایه اصلی ما در صنعت فولاد، تفکر آینده‌نگر مدیران و کارشناسان است، نه صرفا تجهیزات. آینده ازآن کسانی است که امروز برای آن تصمیم می‌گیرند. آینده‌نگری ابزار بقا نیست، ابزار پیشتازی است، باید از تولید بیشتر به سمت تولید هوشمند و پایدار حرکت کنیم.
منبع: روزنامه جهان صنعت