براساس آمارها در شش‌ماهه نخست سال۱۴۰۴، صادرات ایران به‌میزان چشمگیری کاهش یافته است. تا جایی که صادرات فولاد از حدود ۲‌میلیارد و ۳۰‌میلیون دلار در سال۱۳۹۸ به کمتر از ۶۰۰‌میلیون دلار در نیمه اول سال‌جاری رسیده است! عوامل کاهش صادرات را می‌توان به موارد مختلفی از جمله سیاست‌های دولتی در زمینه تسعیر ارز نسبت داد.

در این خصوص باید گفت که تمام هزینه‌های واحدهای فولادی با نرخ ارز آزاد محاسبه می‌شود درحالی‌که صادرکننده پس از صادرات، ارز حاصل از صادرات را باید با نرخ دولتی به فروش برساند! در این بین مساله این است که فاصله نرخ نیمایی با نرخ بازار آزاد حدود ۴۰‌درصد است که رقم چشمگیری برای واحد تولیدی است.

عامل دیگر این است که از زمانی که معافیت مالیاتی صادرات لغوشده، صادرکنندگان ملزم به پرداخت مالیات شده‌اند. این در حالی است که در کشورهای دیگر صادرکننده تشویق و شرایطی را مشاهده می‌کند که به تولید بیشتر منجر می‌شود اما در ایران انگیزه‌ها گرفته می‌شود! امروزه متاسفانه سودآوری محصولات به‌شدت کاهش یافته‌اند و این مساله برای صنعت فولاد و سایر بخش‌های وابسته به آن یک چالش جدی محسوب می‌شود.

شرکت‌های فولادی به دلیل کاهش صادرات و همچنین مشکلات داخلی مانند تامین مالی و نوسانات ارزی، در وضعیت بحرانی به سر می‌برند. افزایش هزینه‌های تولید به‌ویژه در زمینه تامین انرژی، مشکلات زیادی را برای این شرکت‌ها به‌وجود آورده است. براساس داده‌ها، در

شش ماهه نخست سال‌جاری، قطع مکرر برق کارخانه‌های فولاد، باعث کاهش تولید شده است. همچنین تحت‌تاثیر جنگ ۱۲روزه به‌طور طبیعی مبادلات تجاری محدود شده‌اند. این عوامل در کنار یکدیگر به‌طور مستقیم موجب کاهش صادرات فولاد در شش‌ماهه نخست امسال شده است. حالا کارشناسان باور دارند که حل این مشکلات می‌تواند انگیزه تولیدکنندگان و صادرکنندگان را افزایش دهد و به رشد صادرات فولاد کمک شایانی کند.

محدودیت‌های دولتی
احمد دنیانور، عضو انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران به «جهان‌صنعت» گفت: یکی از مهم‌ترین دلایل کاهش صادرات فولاد، سیاست‌های ناجوانمردانه دولت در زمینه تسعیر و نرخ فروش ارز حاصل از صادرات است. البته با حمایت وزارت دارایی در تلاش هستیم بانک مرکزی اجازه دهد صادرکننده ارز حاصل از صادرات را با نرخ تالار دوم معامله کند.

عضو انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران با اشاره به وضعیت فعلی گفت: ماجرا از این قرار است که تمام هزینه‌های واحدهای فولادی و در کل واحدهای تولیدی و صنعتی کشور با نرخ ارز آزاد است. صادرکنندگان فولاد به‌ویژه شرکت‌های بزرگ با مالکیت نیمه‌خصوصی مجبورند تمام ضوابط قانونی را رعایت کرده و صادرات را با استفاده از کارت بازرگانی خود انجام دهند و نمی‌توانند از کارت‌های بازرگانی یک‌‌بار مصرف و موقت استفاده کنند.

او تاکید کرد: پس از انجام صادرات، ارز حاصل از صادرات را باید با نرخ دولتی نیمایی به فروش برسانند درحالی‌که فاصله آن با نرخ بازار آزاد حدود ۴۰‌درصد است. این موضوع باعث ایجاد زیان هنگفت برای صادرکنندگان شده و انگیزه آنها برای صادرات را کاهش داده است.

مشکلات مالیاتی برای صادرکنندگان
دنیانور با اشاره به مساله مالیات نیز گفت: در بسیاری از کشورها، حتی اقتصادهای پیشرفته اروپایی، صادرات معمولا از مالیات معاف است تا انگیزه صادرکننده افزایش یابد و این مهم فزونی گیرد اما در کشور ما، طی دوسال گذشته، معافیت مالیات صادرات لغو شده و صادرکنندگان ملزم به پرداخت مالیات شده‌اند. این در حالی است که در این روند دیگر انگیزه‌ای برای صادرکننده باقی نخواهد ماند.

عضو انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران با اشاره به اینکه امروزه صادرکنندگان با دو مشکل همزمان مواجه هستند، تصریح کرد: نخست پرداخت مالیات و دوم عدم امکان بهره از ارز حاصل از صادرات با نرخ مناسب از جمله مواردی هستند که برای ما چالش‌برانگیز است. شرایطی که به‌شدت انگیزه صادرکنندگان را کاهش داده و باعث کاهش صادرات می‌شود.

او همچنین با اشاره به اینکه برخی باور دارند که امروز کیفیت محصولات فولادی کاهش یافته است، گفت: لازم به تاکید است که صنعت فولاد ایران صنعتی جوان بوده و دستگاه‌ها و تکنولوژی مورد استفاده در آن پیشرفته، قابل‌اعتماد و مطمئن است بنابراین ادعا درباره کاهش کیفیت محصولات فولادی ایران کاملا نادرست است. در این بین کیفیت محصولات فولادی به هیچ‌وجه کاهش نیافته و ما خوشبختانه مشتری‌های خاص خود را داریم. درواقع وضعیت صادرات و بازارهای داخلی نشان می‌دهد که محصولات فولادی ایران مشتریان وفادار خود را دارند. از این رو هرگونه شایعه درباره افت کیفیت به‌شدت تکذیب می‌شود.

دنیانور با اشاره به تاثیر شرایط اقتصادی و سیاسی نیز گفت: یکی دیگر از عوامل کاهش صادرات فولاد، شرایط اقتصادی و سیاسی کشور است. متاسفانه در شش‌ماهه نخست سال‌جاری، قطع مکرر برق واحدهای صنعتی و تولیدی از جمله کارخانه‌های فولاد باعث کاهش تولید شده است.

عضو انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران در ادامه به شرایط بین‌المللی اشاره کرد و اظهار داشت: کشور ما در این بازه زمانی با تجربه وضعیت جنگی مواجه بوده است. تحت‌تاثیر جنگ ۱۲روزه به‌طور طبیعی مبادلات تجاری محدود یا متوقف می‌شود. این عوامل در کنار یکدیگر به‌طور مستقیم موجبات کاهش صادرات فولاد در شش‌ماه نخست امسال را فراهم کرده‌اند.

نوسانات جهانی و بحران‌های داخلی
پیشتر سعید اسلامی‌بیدگلی، تحلیلگر ارشد بازارهای مالی گفته بود: شرکت‌های فولادی به‌دلیل کاهش صادرات و همچنین مشکلات داخلی مانند تامین مالی و نوسانات ارزی، در وضعیت بحرانی به سر می‌برند. همچنین افزایش هزینه‌های تولید به‌ویژه در زمینه تامین انرژی، مشکلات زیادی را برای این شرکت‌ها به‌وجود آورده است.

وی تاکید کرد: در شرایط کنونی شرکت‌های فولادی با مشکلات فراوانی در تامین منابع مالی مواجه هستند و این موضوع باعث کاهش تولید و ناترازی در صنعت فولاد شده است. علاوه‌بر این، برخی شرکت‌ها به‌دلیل عدم توانایی در تامین انرژی و ناترازی در منابع، قادر به بهره‌برداری کامل از ظرفیت‌های خود نیستند.

اسلامی‌بیدگلی خاطرنشان کرد: چالش‌های اقتصادی ایران به‌ویژه در زمینه تامین مالی، صادرات و کاهش کیفیت محصولات، نشان‌دهنده نیاز به تغییرات اساسی در سیاست‌های اقتصادی کشور است. نوسانات جهانی و بحران‌های داخلی نیز نیازمند اقدامات فوری و کارشناسی در سطح دولتی و بخش‌خصوصی است تا بتوان وضعیت اقتصادی کشور را به مسیر رشد و توسعه بازگرداند.

وی تصریح کرد: اقتصاد ایران باید به‌طور جدی به‌سمت بهبود بهره‌وری، کاهش هزینه‌های تولید و اصلاح سیاست‌های ارزی و تجاری حرکت کند. تنها در این صورت است که می‌توان از بحران‌های کنونی عبور کرده و به آینده‌ای پایدار دست یافت. البته به‌تازگی انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران آمار صادرات هفت‌ماهه سال۱۴۰۴ زنجیره فولاد کشور را منتشر کرد که بر این اساس حجم صادرات آهن و فولاد کشور، ۳۴‌درصد و مجموع حجم صادرات کل زنجیره فولاد ۴۳‌درصد افزایش داشته؛ این در حالی است که سهم واحد‌های تولیدی از صادرات فولاد به حدود ۴۰‌درصد کاهش یافته است. به عبارت دیگر از این رشد صادرات زنجیره فولاد، تولیدکنندگان منتفع نشده‌اند! ارزش صادرات محصولات زنجیره آهن و فولاد کشور در هفت‌ماهه سال‌جاری با رشد ۲۷‌درصدی به بالای ۴‌میلیارد و ۶۰۰‌میلیون دلار رسیده است. روند صعودی صادرات در مواد اولیه زنجیره فولاد همچنان تداوم دارد به‌طوری‌که حجم صادرات کنسانتره سنگ‌آهن در مقایسه با هفت‌ماهه سال گذشته ۸۲‌درصد رشد داشته است. این مساله موجب نگرانی فولادسازان شده است. تداوم روند نزولی قابل‌توجه در حجم صادرات مقاطع طویل فولادی از نکات مهم این گزارش است. صادرات میلگرد که سهم عمده بیش از ۸۵‌درصدی تناژ صادراتی مقاطع طویل فولادی در سال گذشته را شامل می‌شود، ۱۸‌درصد کاهش یافته است!
منبع: روزنامه جهان صنعت