به گزارش بیرونیت، گزارش کامل دفتر بررسی مخاطرات زمین‌شناسی، زیست‌محیطی و مهندسی این سازمان را در ادامه بخوانید:

تغییرات حجم خروج بخارات از آتشفشان دماوند

امیر شمشکی، رضا علیخان زاده 

هر از گاهی اخباری مبنی بر افزایش چشمگیر خروج بخارات از قله آتشفشان دماوند در فضای رسانه‌­ای منتشر می شود که برای اطلاع علاقه‌مندان به این موضوع، مطالبی به شرح ذیل ارائه گردیده است.

- آتشفشان دماوند آتشفشانی است جوان و خفته که هیچگونه گزارش تاریخی از فعالیت آتشفشانی از آن موجود نیست. با وجود این، نشانه‌هایی از خاموش نبودن آن شامل خروج بخارات و وجود چشمه های آبگرم در پیرامون آن مشاهده می‌گردد.

- در این منطقه چون مقدار درجه زمین گرمایی بالا بوده، آب‌های نفوذ یافته از سطح زمین نسبت به مناطق با درجه زمین گرمایی معمولی، در مسیری کوتاه‌تر به سرعت گرم می‌شوند و از طریق شکستگی ها و درز و شکاف های موجود در سنگ ها به سطح زمین راه می‌یابند. 

- با توجه به این که آتشفشان دماوند آتشفشانی خاموش به شمار نمی آید، خروج دود و بخار از آن پدیده‌ای عادی است. البته در گذشته مقدار خروج این بخارات دارای تغییراتی بوده و گه‌گاه افزایش شدت خروج مورد توجه قرار گرفته است. از جمله این موارد می توان به افزایش خروج دود و بخار از بهمن ماه سال 1385 به مدت چند ماه اشاره نمود.

- در گزارش های  تهیه شده توسط این سازمان در سال 1385 و 1386 در این مورد، به رخداد زمین لرزه ای با بزرگای 2/7 در 23 دی ماه 1385 به عنوان مهمترین رخداد لرزه ای در کوتاه ترین زمان و نزدیک ترین مکان از زمان گزارش افزایش خروج بخارات اشاره شده است. در این گزارش ها، نویسندگان به این نکته اشاره دارند که نشانه هایی از رخداد قریب الوقوع فعالیت آتشفشانی مشاهده نمی‌شود. در گزارش سال 1385 با توجه به کاهش چشمگیر مقدار TDS (کل مواد جامد محلول-Total dissolved solids) در آب تعدادی از چشمه های آبگرم جنوب کوه دماوند که در آن زمان به مدت چند سال تحت پایش ماهانه قرار داشتند، نتیجه گرفتند که به احتمال زیاد افزایش این بخارات به دلیل افزایش نفوذ آب به داخل زمین بوده باشد.

- بررسی سایت مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران در اول شهریور 1404 (زمان نگارش این گزارش) در 3 ماه اخیر و در شعاع 30 کیلومتری از قله دماوند نشان می دهد که در 15 تیر ماه سال جاری فقط یک زمین لرزه با بزرگای 2/7 در موقعیت جغرافیایی 52/19 درجه طول شرقی و 36/10 درجه عرض شمالی و در فاصله حدود 19 کیلومتری شمال غرب قله رخ داده است.

- هر چند که افزایش میزان بخار و گاز از دهانه آتشفشان می تواند یکی از نشانه های احتمال فعالیت آتشفشانی باشد، اما در کنار آن لازم است که نشانه های دیگری مانند تغییر چشمگیر در الگوی لرزه خیزی منطقه مشاهده شود که در این مورد، تغییر خاصی ایجاد نشده است.

- اهمیت پایش پوسته زمین در این منطقه بویژه از دیدگاه رخداد آتشفشان و زمین لرزه بسیار مهم می باشد. این سازمان از اواخر سال 1383 با آغاز پایش هیدروژئوشیمیایی تعدادی از چشمه های آبگرم و معدنی کشور با هدف استقرار ایستگاه های پایش دائم آب چشمه ها و به دنبال آن مطالعات مکان یابی استقرار شبکه لرزه نگاری و GPS اقدامات خوبی را تا حوالی سال 1396 انجام داده است. بر اساس نتایج به دست آمده، ساخت ایستگاه های مورد نظر و ایجاد شبکه رفتارسنجی پوسته زمین در منطقه جزو برنامه­های سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور می باشد. لازم به ذکر است، وجود شبکه های رفتارسنجی در تعدادی از کشورها موجب گردیده که با به دست آمدن اطلاعات مناسبی از آتشفشان ها، پیش بینی بهتری از رفتار آنها به عمل آید.

- در مجموع، تا این زمان بر اساس وضعیت موجود شواهدی مبنی بر فعال شدن قریب الوقوع این آتشفشان وجود ندارد.

*عکس‌ و فیلم توسط حمیدرضا دبیری، طبیعت‌گر کشورمان در تاریخ‌های 31 مرداد و 1 شهریور ماه از قله دماوند برداشته شده است.