کاهش قیمت فولاد هم احتمالا ناشی از شدت گرفتن واکسیناسیون در جهان و بازگشت حیات به همه بخش‌های زنجیره وسیع آهن است. وضعیتی که ثبات بازار فولاد را در پی خواهد داشت.

روند قیمت فولاد نزولی خواهد شد؛ بررسی تحلیل‌‌‌‌‌‌‌‌ها و مرور روندهای جهانی بازار فلزات اساسی نشان می‌دهد فولاد در سال۲۰۲۲ احتمالا قیمتی نزولی خواهد داشت. فولاد که یکی از حلقه‌‌‌‌‌‌‌‌های مهم و بنیادین زنجیره ارزش آهن است، تحت‌تاثیر متغیرهای متعددی در حال کاهش‌اعتبار است. مهم‌ترین موضوع به انتقال بزرگی برمی‌‌‌‌‌‌‌‌گردد که باید تا افق ۲۰۳۵ و ۲۰۵۰ زمینه‌‌‌‌‌‌‌‌ساز جهانی پایدارتر باشد. تولید فلز آهن یکی از فعالیت‌های آلاینده‌‌‌‌‌‌‌‌ای است که کانون برنامه جهانی کربن‌‌‌‌‌‌‌‌زدایی است؛ این فلز یکی از آلاینده‌‌‌‌‌‌‌‌ترین روندهای تولید را در میان همه فلزات اساسی دارد. فولاد نیز به‌عنوان پرتقاضاترین خروجی تولید آهن، فعلا و در ابتدای دومین‌ماه از سال۲۰۲۲ بهایی ۴۷۷۸دلاری دارد. عددی که نسبت به قیمت ۳۲۸۵ دلاری پس از وقوع پاندمی در میانه سال۲۰۲۰، رشدی ۴۵درصدی را نشان می‌دهد. این عدد که زمانی به قله ۱۰‌ساله خود رسید، در ۲۷ سپتامبر ۲۰۲۱ رکود ۵۹۵۰ دلار را به ثبت رساند که عددی بی‌‌‌‌‌‌‌‌سابقه بود و رشد ۸۱درصدی این کالای اساسی را نسبت به زمان شروع پاندمی نشان می‌داد. این جهش که تحت‌تاثیر سه نیروی شدت‌گرفتن واکسیناسیون، افزایش مصرف جهانی و رشد تولیدات صنعتی در فصولی از سال۲۰۲۱ رخ داد، با افزایش تولید سنگ‌آهن در معادن و رشد تولید فولاد تعدیل شد. از آنجا که مس و آلومینیوم و ارقامی از آلیاژهای مشابه در سالیان اخیر در صنایع اصلی مصرف‌کننده فولاد محبوبیت یافته‌‌‌‌‌‌‌‌اند، تقاضا برای فولاد کاهنده یا با ثبات بالا خواهد بود. موضوعی که مهم‌ترین نقش را در روند کنونی بازار فولاد خواهد داشت. بررسی «دنیای‌اقتصاد» از بازار فولاد نشان می‌دهد هم قراردادهای آتی و هم تحلیل‌‌‌‌‌‌‌‌های موسسات تحقیقاتی گویای روند کاهشی قیمت فولاد خواهد بود. تصور تریدینگ‌اکانمیک این است که بهای فولاد تا انتهای ۲۰۲۲ و ابتدای ۲۰۲۳ به محدوده ۳۵۰۰ تا ۴۲۵۰ باز‌خواهد‌گشت.

تحلیل‌‌‌‌‌‌‌‌های دیگر نیز نشان می‌دهد در سال پیش‌رو بهای فولاد بین ۳۵۰۰ تا ۴۵۰۰ دلار متغیر خواهد بود ولی احتمالا در پایان سال این عدد روی ۴هزار دلار متوقف شود.

فولاد که عموما در ساخت‌و‌ساز و بخش‌های زیرساختی، صنعت قطعه و اتومبیل، تولید انواع ماشین‌آلات و نیز صنعت ساخت لوازم مورد‌استفاده در خانه و آشپزخانه مصرف دارد؛ پایه اصلی ساخت دنیای جدید است. چین و پس از آن اتحادیه اروپا بزرگ‌ترین سازندگان فولاد جهان هستند و پس از این دو، ژاپن، ایالات‌متحده، هند، روسیه و کره‌جنوبی جزو بزرگان صنعت فولاد هستند. ایران نیز سال۲۰۲۱ با تولید بیش از ۵/ ۲۸میلون تن و اندکی افت دهمین فولادساز جهان بوده است. بحران بزرگی که باعث‌شده تا بخش فولاد چالش‌های بسیاری را پیش‌روی خود داشته باشد، دو مبحث مواداولیه یعنی استخراج سنگ‌آهن و نیز مساله انرژی است. از آنجا که در بسیاری از مناطق جهان مساله ذخایر سنگ‌آهن و استخراج سنگ از معادن با مشکلاتی روبه‌روست، تولید فولاد به شکل سالانه نوساناتی دارد که گاهی بین ۱۰ تا ۲۰میلیون تن در سال نوسان دارد. موضوعی که باعث می‌شود تا بسته به بودجه‌‌‌‌‌‌‌‌های سالانه دولت‌ها برای بخش عمرانی، تقاضای سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری در صنعت ساختمان و ترندهای صنعت خودرو، نوساناتی در تقاضای فولاد بروز کرده و در قالب شوک‌‌‌‌‌‌‌‌های قیمتی کوچک و بزرگ بروز کند. به نظر می‌رسد سال۲۰۲۲ از این منظر سالی کم‌حاشیه و با ثبات نسبتا بالا در قیمت فولاد باشد. از نکات جالب درباره این بازار، اتصال آن به خیل عظیمی از محصولات و زنجیره‌‌‌‌‌‌‌‌ها و حلقه‌‌‌‌‌‌‌‌های واسط است که از خرید و فروش انواع سنگ‌آهن با درجات خلوص‌‌‌‌‌‌‌‌ متفاوت، معامله ضایعات تا مبادله میلگرد و شمش و نیز ساخت انواع ورق یا گونه‌‌‌‌‌‌‌‌های مقاومت بالا و سبک فولاد را دربر می‌گیرد. زنجیره‌‌‌‌‌‌‌‌هایی که هر‌یک به‌تنهایی تحلیل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی مختص به خود را می‌طلبند و بازار گرم و پرشوری دارند و بر روندهای کلی بازار فولاد تاثیر بالایی می‌‌‌‌‌‌‌‌گذرند. با این‌حال، در این گزارش سعی خواهد شد روی خود بازار فولاد به‌عنوان اصلی‌‌‌‌‌‌‌‌ترین بخش بازار فلزات اساسی نورافکن انداخت و به محصولی پرداخت که بزرگ‌ترین حجم تولید در میان همه انواع فلزات را به خود اختصاص داده است.

نرخ ماهانه تولید فولاد در جهان
در اکتبر۲۰۲۱ آمار تولید گردآوری شده از ۶۴کشور فعال در صنعت فولاد نشان می‌دهد این بخش با افت تولید ۶/ ۱۰درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل روبه‌رو شده است. شواهد موجود نشان می‌دهد در این‌ماه در جهان حدود ۱۴۵میلیون و ۷۰۰‌هزار تن فولاد تولید شده است. در نوامبر۲۰۲۱ نیز به دلیل افت ۹/ ۹درصدی تولید در جهان، میزان تولید جهانی فولاد به ۳/ ۱۴۳میلیون تن تنزل پیدا کرد که عددی به‌مراتب کمتر از ارقام تولید شده در نوامبر۲۰۲۰ است. در سپتامبر نیز اوضاع تولید فولاد در جهان مناسب نبود تا این بخش در حد‌فاصل ماه‌‌‌‌‌‌‌‌های پایانی سال با افت تولید روبه‌رو شود. البته شواهد موجود نشان می‌دهد در ۱۱‌ماهه ۲۰۲۱ کل تولید فولاد جهان معادل ۱۷۵۲‌میلیون و ۵۰۰‌هزار تن بوده است. رقمی که گویای رشد ۵/ ۴‌درصدی این بخش در مقایسه با مدت مشابه سال۲۰۲۰ بوده است.

در اکتبر، چین ۶/ ۷۱میلیون تن فولاد تولید کرد که ۳/ ۲۳درصد نسبت به اکتبر۲۰۲۰ کاهش تولید داشت. هند هم با ۸/ ۹میلیون تن تولید رشدی ۴/ ۲درصدی را تجربه کرد. ژاپن نیز با ۲/ ۸میلیون تن تولید رشدی ۳/ ۱۴‌درصدی را به ثبت رساند. ایالات‌متحده هم دیگر بازیگری است که به لطف افزایش بیست‌درصدی، تولید خود را به ۵/ ۷میلیون تن رساند. تخمین زده می‌شود که روسیه نیز ۱/ ۶میلیون تن تولید کرده است که اگر درست باشد، ۵/ ۰درصد کاهش تولید را یادآور می‌شود. کره‌جنوبی دیگر بازیگری است که با تولید ۸/ ۵میلیون تنی افت یک‌‌درصدی را به ثبت رسانده است. آلمان هم در این ‌ماه ۷/ ۳میلیون تن فولاد ساخته و بهبود تولید خود را ۷‌درصد اعلام کرده است. ترکیه نیز با تولید ۵/ ۳میلیون تنی تولید خود را ۸‌درصد افزایش داده است. تخمین زده می‌شود که برزیل ۲/ ۳میلیون تن و ایران ۲/ ۲میلیون تن تولید کرده باشند.

بزرگ‌ترین بازیگران در تولید فولاد
از عصر برنز تا عصر آهن، فلزات دوره‌هایی از تاریخ بشر را مشخص کرده‌‌‌‌‌‌‌‌اند. اگر قرار بود دوران کنونی ما به همین شکل تعریف شود، بدون‌شک به‌عنوان عصر فولاد شناخته می‌شد. فولاد شالوده ساختمان‌‌‌‌‌‌‌‌ها، وسایل نقلیه و صنایع ما است و میزان تولید و مصرف آن اغلب به‌عنوان نشانگر توسعه یک کشور تلقی می‌شود. امروزه با تولید ۱۸۶۴‌میلیون تن فولاد خام در سال۲۰۲۰، این‌فلز متداول‌ترین فلز مورداستفاده و بازیافتی‌ترین ماده در جهان است. بررسی داده‌‌‌‌‌‌‌‌های انجمن جهانی فولاد در ۵۰‌سال اخیر نشان می‌دهد روند تولید فولاد خام به شکلی بوده است که رشد بی‌‌‌‌‌‌‌‌وقفه استحصال و عرضه این فلز، رشد و توسعه جهان را طی نیم‌قرن اخیر یادآور می‌شود. به‌طور دقیق‌‌‌‌‌‌‌‌تر، تولید جهانی فولاد طی ۵۰‌سال گذشته بیش از سه‌برابر شده است، به‌رغم اینکه کشورهایی مانند ایالات‌متحده و روسیه تولید داخلی خود را کاهش داده و بیشتر به واردات متکی هستند اما هم تعداد تولیدکنندگان و هم حجم تولید به‌شدت افزایش یافته است. در این مسیر، چین و هند به‌طور مداوم تولید خود را افزایش داده‌اند تا به دو کشور برتر تولیدکننده فولاد تبدیل شوند. طبق اعلام انجمن جهانی فولاد، برترین کشورهای تولیدکننده فولاد خام جهان تا سال۲۰۲۰ به ترتیب چین، هند، ژاپن، روسیه، ایالات‌متحده آمریکا، کره‌جنوبی، ترکیه، آلمان، برزیل و ایران بوده‌‌‌‌‌‌‌‌اند. این ۱۰‌‌بازیگر به تنهایی تولیدکننده ۱۵۸۷‌میلیون تن فولاد هستند و مالک ۸۵درصد از کل این صنعت بزرگ هستند.

بزرگ‌ترین مصرف‌‌‌‌‌‌‌‌کنندگان فولاد
چین بزرگ‌ترین مصر‌‌‌‌‌‌‌‌ف‌‌‌‌‌‌‌‌کننده فولاد جهان است و اگر بر مبنای قطب‌‌‌‌‌‌‌‌بندی باشد، اتحادیه اروپا را در پس خود می‌‌‌‌‌‌‌‌بیند که با اختلافی فاحش در حرکت است. شواهد موجود نشان می‌دهد در سال۲۰۲۱ رشد تقاضا در این بازار حدود ۸/ ۵‌درصد بوده و چین کماکان بازیگر اصلی است. کل مصرف جهان طبق برآوردهای اولیه، در سال۲۰۲۱ حدود ۱۸۷۴‌میلیون تن بوده است و در سال۲۰۲۲ تا سطح ۱۹۲۴میلیون تن خواهد رسید. اژدهای سرخ هم حاکم مطلق این بازار است. مصرف چین سال۲۰۲۱ در حالی ۱۰۲۴میلیون تن بوده که برای سال۲۰۲۲ این رقم به ۱۰۳۵میلیون تن خواهد رسید. که عدد قابل‌توجهی است پیش‌بینی می‌شود باقی مناطق (جهان بدون احتساب چین) درسال ۲۰۲۲ تا ۸۸۹ میلیون تن فولاد مصرف خواهند کرد. عددی که در سال۲۰۲۱ حدود ۸۴۹میلیون تن برآورد شده است. نکته جالب مصرف ۲۰۲۲، پیش‌‌‌‌‌‌‌‌بینی رشد ۵/ ۵درصدی تقاضا در آفریقاست که در همه جهان بی‌‌‌‌‌‌‌‌مانند است و خبر از تقویت رشد اقتصادی در این قاره می‌دهد.

آتیه بازار فولاد در جهان
به‌رغم تسلط کنونی چین بر بازار فلزات اساسی، این کشور ممکن است در حال حرکت به سمت کاهش تولید داخلی فولاد برای جلوگیری از خطرات تولید بیش از حد و اطمینان از تحقق وعده‌‌‌‌‌‌‌‌های داده‌شده برای سال۲۰۶۰ در زمینه رسیدن به وضعیت کربن‌صفر باشد. چین که یکی از آلاینده‌‌‌‌‌‌‌‌ترین کشورهای جهان به دلیل وجود صنایع دودزاست، طی سه دهه آینده به شکل آهسته از بازار صنایع سنگین خارج شده و به تولیدکننده محصولات با ارزش‌افزوده بالا بدل خواهد شد. این احتمالا مهم‌ترین اتفاقی است که بر آینده بلندمدت صنعت فولاد تاثیرگذار خواهد بود. در سطح کوتاه‌مدت و میان‌مدت اما وضعیت فرق می‌کند.

برای نمونه با افزایش سرسام‌آور قیمت سنگ‌آهن و فولاد در سال گذشته، تقاضای ایالات‌متحده برای این فلز یک عامل تاثیرگذار در تداوم این وضعیت است. اجرایی‌شدن یا نشدن بسته اقدام دولت بایدن در زمینه توسعه زیرساختی این کشور، می‌تواند قیمت فولاد و سنگ‌آهن را افزایش یا کاهش دهد. لایحه تحول زیرساخت‌ها قطعا سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری در کارخانه‌‌‌‌‌‌‌‌های فولاد آمریکا برای عرضه بیشتر این فلز در آینده را به‌همراه خواهد داشت. از آن‌سو نیاز بیشتر آمریکا به فولاد احتمالا به خاتمه مدل فعلی تعرفه‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری بر فولاد که دولت ترامپ در سال۲۰۱۸ وضع کرد، منتج شده و محدودیت‌های عرضه فولاد را کاهش دهد.

یک موضوع دیگر که بر آینده این صنعت اثرگذار است، ۲راز بزرگ فولاد یعنی مقاومت بالا و بازیافت آن تا بی‌‌‌‌‌‌‌‌نهایت است. فولاد معمولی که عمدتا از سنگ‌آهن تشکیل می‌شود، آلیاژی حاوی کمتر از ۲‌درصد کربن و یک‌‌درصد منگنز و سایر عناصر کمیاب. ممکن است چنین ارقامی چندان به چشم نیایند ولی به‌طرزی باورنکردنی، تفاوت تعیین‌کننده‌ای ایجاد کرده به‌طوری که فولاد می‌تواند به همین دلیل تا هزاربرابر قوی‌‌‌‌‌‌‌‌تر از آهن معمولی باشد، با این حال قدرت واقعی فولاد در بازیافت بی‌‌‌‌‌‌‌‌نهایت آن و بدون افت کیفیت است. صرف‌نظر از درجه یا کاربرد، فولاد همیشه قابل بازیافت است و محصولات فولادی جدید به‌طور متوسط حاوی ۳۰درصد فولاد بازیافتی هستند. خواص مغناطیسی این آلیاژ، بازیابی آن را از جریان‌‌‌‌‌‌‌‌های زباله آسان می‌‌‌‌‌‌‌‌کند و تقریبا ۱۰۰‌درصد از محصولات مشترک صنعت فولاد را می‌توان در سایر تولیدات یا تولید برق استفاده کرد.

براین مبنا می‌توان ادعا کرد که فولاد به‌عنوان بخشی تمدن‌‌‌‌‌‌‌‌ساز، فلزی اساسی همسو با فناوری‌های نوین انرژی پایدار است که کاربردهای بسیاری در صنایع نیرو دارد. توربین بادی به‌طور متوسط از ۸۰‌درصد فولاد ساخته شده است. فولاد در پایه، پمپ‌‌‌‌‌‌‌‌ها، مخازن و مبدل‌‌‌‌‌‌‌‌های حرارتی تاسیسات برق خورشیدی استفاده می‌شود. فولاد همچنین هسته مرکزی ساخت ژنراتورها و موتورهای وسایل نقلیه الکتریکی و هیبریدی به‌شمار می‌‌‌‌‌‌‌‌رود. با چنین نگرشی می‌توان ادعا کرد فولاد و سهم بازیافتی آن از پایدارسازی جهان بسیار بالاست.

چند تحول بزرگ در صنعت فولاد
با توجه به نقش مهمی که فولاد تقریبا در هر صنعتی ایفا می‌کند، جای تعجب نیست که قیمت‌های آن به بالاترین حد خود رسیده است، با این حال تولیدکنندگان فولاد به پایداری بلندمدت فکر می‌کنند و تلاش می‌کنند تا با حذف کامل زغال‌سنگ از فرآیند متالورژی، ایده ساخت فولاد بدون‌مصرف سوخت‌فسیلی را به واقعیت تبدیل کنند.

درحالی‌که صنعت از دهه۱۹۶۰ میانگین شدت انرژی به ازای هر تن تولیدشده را از ۵۰ گیگاژول به ۲۰‌گیگاژول کاهش داده است، غول‌‌‌‌‌‌‌‌های تولیدکننده فولاد مانند آرچلور‌میتال در حال پیشروی خود در زمینه پایداری انرژی هستند و برنامه‌‌‌‌‌‌‌‌های جاه‌‌‌‌‌‌‌‌طلبانه‌‌‌‌‌‌‌‌ای را برای تولید فولاد بدون کربن تا سال۲۰۵۰ ارائه داده و گسترش می‌دهند.

در این میان البته ذکر یک نکته الزامی است؛ اینکه فولاد تنها زمانی می‌تواند اهداف خود را در زمینه کربن صفر محقق سازد که تقاضا برای آن کماکان صعودی باشد. مصرف و تقاضای فولاد نیز تنها با بازگشایی تدریجی اقتصاد جهان ادامه می‌یابد و در شرایطی که توسعه صنعت در بعد جدیدی به‌نام تولید پودر فولاد اتمیزه‌‌‌‌‌‌‌‌شده ریوتینتو در حال پیش می‌‌‌‌‌‌‌‌رود، می‌توان تکامل بعدی جدید در صنعت فولاد را به‌عنوان حلقه واسط میان صنایع بزرگ و بخش چاپ سه‌‌‌‌‌‌‌‌بعدی ایجاد کند. همان‌طور که صنعت همچنان به نوآوری در پایداری و قابلیت استفاده ادامه می‌دهد، فولاد همچنان یک ماده حیاتی در سراسر صنایع خواهد بود که می‌توانیم بی‌نهایت آن را بازیافت کنیم و به آن تکیه کنیم. این موضوع نشان می‌دهد گرچه مس و آلومینیوم اثر بالایی بر آینده قیمت‌ها در بازار فولاد دارند اما کماکان این فولاد است که به دلایل متعدد بازیگر اصلی در بازار فلزات اساسی است.

منبع: دنیای اقتصاد