موضوعی که یقینا تاثیر خود را روی کاهش یا ثبات قیمت فلزات مختلف خواهد گذاشت. محققان موسسه جهانی اس‌‌‌‌‌‌‌اند‌پی (s&p) در گزارش‌‌‌‌‌‌های متعددی به بررسی رابطه قیمت فلزات و حجم اکتشافات پرداخته و این موضوع را اثبات کرده‌‌‌‌‌‌اند که روندهای قیمتی در بازار فلزات از اکتشافات تاثیر می‌‌‌‌‌‌پذیرد.

در سال‌‌۲۰۲۰ که کرونا بسیاری از سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاران را از صنعت اکتشاف فراری داد، شاخص قیمت فلزات روندی کاملا صعودی به خود گرفت. روندی که به‌نظر می‌رسد در ۲۰۲۱ در نتیجه رشد سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاری در اکتشافات معدنی، مسیر ثبات را در پیش گرفته است. تحلیلگران جهانی معتقدند رشد سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاری در اکتشاف برخلاف پیش‌‌‌‌‌‌بینی‌‌‌‌‌‌ها بوده و رشدی سریع‌تر از انتظار را تجربه کرده که این موضوع با رونق دوباره بخش معدن در جهان در سال‌‌۲۰۲۱ بی‌‌‌‌‌‌ارتباط نیست. براین مبنا، برآوردهای اولیه در ابتدای سال‌‌۲۰۲۲ این است که سال‌‌۲۰۲۱ حد سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاری اکتشاف ورای ۹‌میلیارد دلار است. این عدد البته همچنان با نرخ سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاری کم‌‌‌‌‌‌سابقه ۸/ ۹میلیارد دلاری در سال‌‌۲۰۱۹ فاصله دارد، اما با لحاظ وضعیتی که بر برخی شاخص‌‌‌‌‌‌های موثر در محاسبه نرخ سرمایه‌گذاری در ۶‌ماهه دوم ۲۰۲۱ گذشته احتمال نزدیک‌شدن رقم سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاری اکتشاف به سطح ۱۰میلیارد دلار کمی سخت است. در این زمینه توزیع گسترده واکسن در جهان و کاهش فشار ناشی از جنگ تجاری آمریکا و چین موجب شده تا تمایل به سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاری در اکتشاف افزایش یابد.

بررسی آینده اکتشاف در سال‌‌جاری(۲۰۲۲) از وضعیت امروز بازار فلزات و میزان فراز و فرود قیمت‌ها مشخص است. با اینکه اندکی تعدیل در بهای کلیه فلزات ایجاد شده، اما بهای فلزات در ابتدای۲۰۲۱ بسیار بیشتر از ابتدای۲۰۱۹ بود که در نتیجه استرس‌‌‌‌‌‌هایی است که جامعه جهانی ناشی از تنش‌‌‌‌‌‌های ژئوپلیتیک و نیز پاندمی تحمل می‌کند. از آنجا که چشم‌‌‌‌‌‌انداز پیش‌‌‌‌‌‌روی بسیاری از صنایع به کشف هرچه بیشتر فلزات حیاتی نظیر لیتیوم، کبالت و مس وابسته است، آگاهی از موفقیت اکتشافات معدنی تاثیر عمیقی بر جهت‌‌‌‌‌‌گیری‌‌‌‌‌‌های سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاران صنعتی و نیز قیمت فلزات در بازارهای جهانی دارد. در عین حال، به‌کارگیری شیوه‌‌‌‌‌‌های جدید در اکتشاف‌های معدنی موجب شده تا شانس یافتن فلزاتی مهم نظیر وانادیوم که می‌توانند جایگزین لیتیوم شوند، بالا برود. بر این مبنا، پیش‌‌‌‌‌‌بینی اولیه این است که در سال‌‌۲۰۲۲ میزان سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاری در اکتشاف به ورای ۱۰‌میلیارد دلار برسد که در ۸‌سال‌‌اخیر بی‌‌‌‌‌‌سابقه بوده است. پیشتر و در دهه نخست قرن۲۱ مقادیر بیشتری از سرمایه به سمت اکتشاف حرکت می‌‌‌‌‌‌کرد، با این حال در دهه دوم قرن حاضر این عدد گاهی به نصف و حتی یک‌سوم کاهش یافت.

طی سالیان اخیر و از ابتدای قرن۲۱، کمترین میزان سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاری در اکتشافات معدنی در جهان به سال‌‌های۲۰۱۶ برمی‌گردد.

از سال‌‌۲۰۰۰ تا ۲۰۰۶ نیز نرخ‌ها چندان بالا نبود، با این‌حال در نتیجه خیزش گسترده چین و هند، سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاری در کشف و تولید مواد معدنی شدت گرفت و در سال‌‌۲۰۱۲ تا ۱۰برابر سال‌‌۲۰۰۲ افزایش یافت. بالاترین رقم سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاری طی سالیان اخیر در همین سال‌‌۲۰۱۲ به میزان ۵/ ۲۰‌میلیارد دلار بوده که نقطه اوج اکتشاف طی ۲۵سال‌‌اخیر بوده است. براین مبنا احتمال اینکه اقتصاد جهان طی سال‌‌۲۰۲۲ شاهد جهشی این‌چنینی در زمینه سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاری در اکتشاف باشد بسیار کمرنگ است، اما امکان افزایش سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاری کاملا وجود دارد.

کشف رازهای اکتشاف در ۲۰۲۲
اکتشاف جوهر وجودی بخش معدن است و استخراج نشانه نتیجه‌‌‌‌‌‌بخش بودن آن است. نتایج یک گزارش جهانی نشان می‌دهد که سالانه در جهان حجم اکتشافات معدنی دو عامل مالیات‌‌‌‌‌‌ستانی از معادن و نحوه نظارت و تنظیم بخش معدن توسط دولت در میزان اکتشافات معدنی در کشورهای مختلف جهان اثرگذار است. برمبنای برآورد موسسه فریزر در سال‌‌۲۰۲۰، هرچه سطح دریافت مالیات و ابزارهای مشابه سیاستگذاری عمومی بر اکتشافات معدنی بیشتر باشد و میزان مداخله دولت در بخش معدن گسترده‌‌‌‌‌‌تر و نظارت‌‌‌‌‌‌ها عمیق‌‌‌‌‌‌تر باشد، سطح اکتشافات کمتر و انگیزه سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاری در اکتشاف کمتر خواهد شد. این برآورد که برمبنای پرسش از ۲۲۰۰ معدنکار بزرگ در سرتاسر جهان به‌دست آمده، به‌خوبی رابطه میان مداخلات دولت و رشد سطح اکتشافات را نشان می‌دهد. این برآورد که مدت‌‌‌‌‌‌هاست توسط موسسه فریزر با عنوان شاخص جذابیت سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاری (Investment Attractiveness Index) تهیه و منتشر می‌شود، عقیده دارد جذابیت سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاری در اکتشاف معدنی رابطه مستقیمی با هر دو مساله فضای کسب‌وکار معدنی و سیاست‌های دولت دارد. این شاخص که مناطق را بر اساس جذابیت زمین‌‌‌‌‌‌شناسی رتبه‌‌‌‌‌‌بندی می‌‌‌‌‌‌کند، برمبنای درک سیاست دولت و اثرات سیاست‌ها بر نگرش معدنکاران نسبت به سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاری اکتشافی تهیه می‌شود، در حالی‌که اندازه‌‌‌‌‌‌گیری جذابیت این حوزه براساس مسائلی نظیر سطح طاقت‌فرسا بودن مقررات، سطوح مالیات، کیفیت زیرساخت و موارد مشابه به‌دست می‌‌‌‌‌‌آید، ادراک سیاست دولت نیز بخش دیگری است که مورد پرسش قرار می‌گیرد. یکی از واقعیت‌‌‌‌‌‌های حوزه اکتشاف معدن و سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاری در اکتشاف، پتانسیل حقوقی است که حاکم بر مالکیت معدنی است. در گزارش سال‌‌۲۰۲۰ پاسخ‌دهندگان به‌طور مداوم نشان می‌دهند که تقریبا ۴۰‌درصد از تصمیم سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاری آنها توسط عوامل سیاسی تعیین می‌شود.

اکتشافات در سال‌‌کرونا
تنها نقطه‌‌‌‌‌‌ای از حوزه وسیع اکتشاف که در سال‌‌۲۰۲۰ کماکان با رشد سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاری روبه‌رو بود، بخش طلا بود که سالانه نیمی از کل سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاری جهانی را به خود اختصاص می‌دهد. فلزات محبوب دیگری نظیر مس، لیتیوم یا کبالت اما شرایط مناسبی نداشتند و با سقوط سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاری اکتشاف روبه‌رو شدند. در این سال ‌‌اکتشاف معدن (Minesiteexploration) با سهمی ۴۱‌درصدی از کل سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاری اکتشاف وزن بیشتری نسبت به انواع دیگر اکتشاف داشت، هرچند افتی ۱۴۷‌میلیون دلاری را مشاهده کرد و برای دومین سال ‌‌متوالی، حجم آن کاهش یافت. البته سقوط عمده در دو بخش اکتشافات مردمی و معادنی که به مراحل پایانی خود نزدیک شده و باید احیا شوند صورت‌گرفت که به ترتیب با ۱۹ و ۱۰‌درصد کاهش، به میزان چشمگیری کم شدند. از یک نمای دیگر نیز، سهم بازیگران سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاری قابل بحث بوده است. شرکت‌های بزرگ استخراج‌‌‌‌‌‌کننده (Majorminers) با ۴/ ۴‌میلیارد دلار هزینه در بخش اکتشاف بر این حوزه تسلط داشتند، پس از این شرکت‌ها، صنایع نوپا و اکتشاف‌‌‌‌‌‌کنندگان تازه (juniors) با ۵۴/ ۲میلیارد دلار سهم بزرگی در این بخش داشتند و سپس شرکت‌های متوسط (intermediates) با ۰۵/ ۱میلیارد دلار در رده بعدی قرار داشتند. دولت‌ها هم با نیم‌میلیارد دلار سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاری در رده چهارم سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاران این حوزه در سال‌‌۲۰۲۰ قرارگرفتند. رشد سطح تامین‌مالی معادن به حدود ۸/ ۵میلیارد دلار در سال‌‌۲۰۲۰ از نکات جالبی است که از سال‌‌۲۰۱۱ به این‌سو تجربه نشده بود.

۱۰ کشور برنده و بازنده در اکتشاف
سال ‌‌کرونا برای بسیاری از کشورها سال‌‌سختی بود. ابهام در فضای جهانی و سقوط تولید جهان باعث شد تا میل به سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاری در اکتشاف در سال‌‌۲۰۲۰ در برخی کشورها به‌شدت کمرنگ شود. شیلی، پرو، استرالیا، آرژانتین و چین از جمله کشورهایی بودند که در سال‌‌۲۰۲۰ به دلیل شیوع یکباره بیماری کرونا حجم عظیمی از منابع خود را از بازار اکتشاف خارج کردند. گزارش S&P نشان می‌دهد برخی کشورها تا ۲۰۰‌میلیون دلار در میزان سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاری خود طی سال‌‌۲۰۲۰ در بخش اکتشاف نسبت به سال‌‌۲۰۱۹ کاهش دادند. از آن‌سو این روسیه، ساحل‌عاج، ماداگاسکار، فنلاند و قزاقستان بودند که با افزایش ملموس در میزان سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاری در بخش اکتشاف، به نسبت سال‌‌۲۰۱۹ هزینه بیشتری برای اکتشاف انجام دادند. این تغییر در پاسخ به فشاری بود که از ناحیه پاندمی به بخش معدن به‌ویژه حوزه اکتشاف وارد شد.

گزارشی از موسسه تحقیقاتی دیلیوت نشان می‌دهد نمی‌توان به قطعیت از آینده سبز معدن گفت، اما توانایی مدیریتی شرکت‌های بزرگ در حوزه اکتشاف، استخراج و استحصال مواد معدنی و تولیدات فلزات نقشی تعیین‌‌‌‌‌‌کننده در روند پیش‌‌‌‌‌‌رو دارد. مهم‌ترین اتفاق ظهور تکنولوژی‌‌‌‌‌‌های جدیدی است که چالش‌های اکتشاف را به‌صورت سنتی کاهش داده و به شکلی هوشمند با استفاده از هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و یادگیری ماشینی امکا‌‌‌‌‌‌ن‌‌‌‌‌‌های جدیدی پیش‌روی بخش معدن گشوده است. به‌جز حتمی‌بودن ضرورت استفاده از ابزارهای جدید، یک چیز حتمی است؛ اینکه دنیای پیش‌‌‌‌‌‌رو به‌شدت کسب‌‌‌‌‌‌وکارها را تغییر خواهد داد و در این زمینه بازنگری در مدل کسب‌‌‌‌‌‌وکارها و نوع تحلیل آینده اهمیت دارد. اینکه استراتژی اکتشاف با روندهای جهانی نظیر آنچه در اجلاس COP۲۶ مصوب شد، گره‌بخورد، مهم‌ترین مساله‌‌‌‌‌‌‌ای است که کسب‌‌‌‌‌‌وکارها باید به آن توجه کنند تا اکتشاف مواد معدنی موردنیاز دنیای جدید هم فرصت زندگی پایدار و هم امکان کسب درآمد بالا را در اختیار فعالان معدنی و کل مردم جهان قرار دهد. از آنجا که پیش‌‌‌‌‌‌بینی جهان نیاز به یک حجم ۵/ ۴تریلیون دلاری از مواد جدید معدنی برای ساخت دنیای سبز و پایدار است، بازسازی ساختار اکتشاف و تولید مواد و فلزات ضروری‌‌‌‌‌‌ترین راهبرد پیش‌‌‌‌‌‌روی شرکت‌های معدنی است.

بزرگان اکتشاف در ۲۰۲۱
سهم بازار سه شرکت استرالیایی ریو تینتو، بی‌‌‌‌‌‌اچ‌‌‌‌‌‌پی و فورتسکو از بخش معدن جهان روی هم رفته بیش از ۳۶۰‌میلیارد دلار است. این سه شرکت به ترتیب با ۱۷۹، ۱۳۲ و ۵۱‌میلیارد دلار سهم بازار عمدتا روی فلزاتی نظیر آهن، آلومینیوم و مس متمرکز شده و بازار سنگ خام این فلزات را در دست دارند. کانادا نیز با چهار شرکت ویتون، فرانکو - نوادا، نوترین و باریک در بازار فلزات و سنگ دست‌بالا را دارد. مجموع ارزش بازار این چهار شرکت کانادایی روی هم رفته بالغ بر ۱۱۹‌میلیارد دلار است. عمده فعالیت این شرکت‌ها حول محور اکتشاف و استخراج فلزاتی همچون آلومینیوم، پالادیوم، نقره، کبالت و طلا قرار دارد. گروه برزیلی واله با بیش از ۱۱۲‌میلیارد دلار ارزش بازار یکی از غول‌‌‌‌‌‌های جهانی در این زمینه است که روی فلزاتی همچون آهن و نیکل متمرکز است. شرکت سوئیسی گلن‌‌‌‌‌‌کور با ارزش بازاری معادل ۵۵‌میلیارد دلار در رده بعدی قرار دارد. کار عمده این شرکت روی چهار فلز نیکل، روی، کبالت و مس است.

شرکت‌های آمریکایی نیوموند گلد کورپوریشن، فری‌‌‌‌‌‌پورت مک‌‌‌‌‌‌موران و ساوزرن‌کوپر نیز با تمرکز بر اکتشاف و استخراج فلزاتی همچون مس، طلا و آلومینیوم بازاری به ارزش حدودا ۱۵۰‌میلیارد دلار دارند. چینی‌‌‌‌‌‌ها با دو شرکت زی-جین و گان‌‌‌‌‌‌فنگ لیتیوم بازار فلزاتی همچون کبالت، لیتیوم و آلومینیوم را در دست داشته و بازاری به ارزش بالغ بر ۶۲میلیارد دلار دارند. روس‌‌‌‌‌‌ها نیز با دو ابرشرکت پولیوس و نونیکل بر فلزاتی همچون آلومینیوم، نیکل و پالادیوم متمرکز بوده و بازاری به ارزش ۸۱‌میلیارد دلار را تصاحب کرده‌‌‌‌‌‌اند. انگلستان هم با سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاری و استحصال موادی متنوع اعم از مس، آلومینیوم، کبالت و آهن، بازاری به ارزش ۷۱‌میلیارد دلار را تصاحب کرده‌‌‌‌‌‌اند.

عربستان‌سعودی نیز به‌عنوان یکی از معدود بازیگران خاورمیانه‌‌‌‌‌‌ای این بخش به لطف اکتشافات عظیمی که در حوزه آلومینیوم کرده است، بازاری به ارزش ۱۸‌میلیارد دلار را با شرکت المعادن دارد.

از آنجا که جهان در سال‌‌۲۰۲۱ شاهد رشد ۲۵درصدی تقاضا برای فلز لیتیوم بود، سهم بازار شرکت‌ها و کشورهای تولیدکننده این ماده بسیار بالا رفت. موضوعی که نشان از ترند اصلی بازار در سالیان آتی به سمت تولید مواد موردنیاز برای توسعه اقتصاد سبز در جهان دارد.

مواد جدید در تیررس سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاران
گزارشی که اتحادیه اروپا در سال‌‌۲۰۱۹ منتشر کرد حاوی اطلاعات جالبی درباره چشم‌‌‌‌‌‌اندازهای اقتصادی بخش معدن و اثر آن روی کل اقتصاد قاره‌سبز است. با اینکه تهیه مواد خام راهبردی یکی از مسائل حیاتی اتحادیه برای تداوم روند توسعه اقتصادی در این قاره است، اما به‌نظر می‌رسد نام چند ماده در این بین بیشتر به چشم می‌‌‌‌‌‌آید. این اتحادیه تاکید کرده دو ماده فسفات و وانادیوم برای حیات اقتصادی اتحادیه در افق۲۰۵۰ راهبردی هستند. این مهم به دلیل طرح موضوع پایداری و اثر آن بر کل جهان است و اتحادیه اروپا به‌عنوان پرچمدار اقتصاد سبز راهبردهایی جدی در این زمینه دارد که استفاده از فلزاتی نظیر وانادیوم را ضروری می‌‌‌‌‌‌سازد. جالب اینکه اکتشافات اخیر در اتحادیه اروپا نشان می‌دهد کشور نروژ یکی از بزرگ‌ترین ذخایر این فلز را در خود دارد و معدن نورج قلب این ماده در کل اروپاست. فعلا در کل اتحادیه این روسیه است که به تامین بخش عمده نیاز به وانادیوم می‌‌‌‌‌‌پردازد. روسیه صادرکننده ۶۰درصد از کل نیاز اروپا به فلز وانادیوم است. قزاقستان نیز با سهمی ۷۷درصدی در صادرات فلز فسفر همین وضعیت را داراست.

در اختیار داشتن منابع عظیم این دو ماده کمک می‌‌‌‌‌‌کند تا اروپا به دریچه نوآوری‌‌‌‌‌‌های نوظهوری تبدیل شود که فسفر و وانادیوم در کانون تولید انبوه آنها هستند. کاربرد فسفات در بخش‌های گسترده‌‌‌‌‌‌ای از اقتصاد اثبات شده و وانادیوم هم در تولید و تامین انرژی‌‌‌‌‌‌های سبز کاربردهای عمده‌‌‌‌‌‌ای دارد. وانادیوم که فلزی چکش‌‌‌‌‌‌خوار، مقاوم در برابر خوردگی و انعطاف‌‌‌‌‌‌پذیر است، از محصولات جانبی سنگ‌آهن به‌شمار می‌‌‌‌‌‌رود.

در دو دهه اخیر این فلز پیوسته از تیررس صنعت خودرو دور مانده است ولی امروز این فلز می‌تواند به دلیل سبکی بسیار و خواص انعطاف‌‌‌‌‌‌پذیری و استحکام ذاتی به شکل گسترده در بین خودروسازان رواج یابد. موضوعی که گفته شده تا سال‌‌۲۰۲۵ به‌شدت در بین خودروسازان رواج پیدا کرده و تا ۸۵درصد محصولات را دربرمی‌گیرد. البته جالب‌‌‌‌‌‌ترین کاربرد وانادیوم در بخش ذخیره انرژی است. شواهد علمی بسیاری هست که نشان می‌دهد این فلز توانایی بالایی در ذخیره انرژی تجدیدپذیر دارد. باتری‌‌‌‌‌‌های غیرقابل اشتعال و جمع‌‌‌‌‌‌وجور وانادیوم با عنوان جریان ریدوکس (redox flow) چرخه عمر طولانی‌‌‌‌‌‌تری دارند. در این فقره، صحبت‌‌‌‌‌‌ از دهه‌‌‌‌‌‌ها است و نه فقط سال‌‌ها چراکه این نوع از باتری را می‌توان ‌هزاران‌بار مجددا شارژ کرد بدون اینکه تاثیری بر ارزش آنها داشته باشد. براین مبنا می‌توان اعلام کرد وانادیوم در خط مقدم ذخیره‌‌‌‌‌‌سازی انرژی قرار دارد. کارشناسان پیش‌‌‌‌‌‌بینی می‌کنند که ممکن است به‌زودی این فلز جایگزین لیتیوم به‌عنوان مهم‌ترین ماده موردنیاز ساخت باتری شود. با افزایش سرعت تحقیقات در مورد چگونگی کاهش اندازه باتری‌‌‌‌‌‌های وانادیوم، این ماده معدنی می‌تواند محصولی حیاتی برای توسعه هرچه بیشتر صنعت خودرو و تداوم انقلاب خودروهای الکتریکی باشد.
منبع: دنیای اقتصاد